Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Brabant is een ondernemende provincie. Om kansen te benutten is een bepaalde mate van risicobereidheid nodig. Overheden dienen echter ook op een verantwoorde manier met publieke middelen om te gaan. De juiste afweging tussen maatschappelijk rendement en risico en de daarbij behorende beheersmaatregelen moet worden gemaakt. Risicomanagement is daarbij een belangrijk instrument.

Risicomanagement helpt bestuur, management en medewerkers bij het realiseren van provinciale doelen, door kansen (of mogelijkheden) te benutten en risico’s te beheersen. Risicomanagement biedt geen 100% garantie dat gebeurtenissen met een negatief gevolg niet meer zullen optreden, of dat alle kansen worden benut. Het geeft wel de zekerheid dat de provincie vooraf de benutting van kansen en de beheersing van risico’s zorgvuldig heeft afgewogen.

Risicomanagement is een doorlopend proces en een uitvoerende taak van GS. Hiertoe worden risico’s twee keer per jaar opgehaald uit de organisatie. Indien risico’s financiële gevolgen hebben die niet binnen het budget van het project of programma passen, dan is afdekking (in de risicoreserve of afzonderlijke reserves) aan de orde en worden uw Staten betrokken in de besluitvorming. Deze risico’s krijgen een vertaling in de paragraaf weerstandvermogen en risicobeheersing.

In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing wordt bij de jaarstukken en de begroting gerapporteerd over de belangrijkste uitkomsten van het risicomanagementproces en ontwikkelingen. We richten ons in deze paragraaf hoofdzakelijk op de uitgavenkant van de begroting. Ontwikkelingen van de rijksinkomsten en van het verloop van de belastinginkomsten komen aan bod in de budgettaire nota’s. Expliciete risico’s verbonden aan de inkomstenkant voor het lopende jaar, worden betrokken in het proces van risicomanagement door GS en krijgen daar waar nodig een vertaling in de paragraaf weerstandsvermogen.

Deze paragraaf heeft zijn basis in artikel 11 van het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten) en de daarop van toepassing zijnde toelichting.

Conform dit artikel bevat deze paragraaf ten minste:

• het beleid betreffende weerstandscapaciteit en risico’s;
• een inventarisatie van de risico’s;
• een inventarisatie van de weerstandscapaciteit;
• financiële kengetallen;
• een beoordeling van de onderlinge verhouding tussen deze kengetallen in relatie tot de financiële positie.

De provincie is zelf verantwoordelijk voor het formuleren van de beleidslijn en normering. GS hebben op 10 september 2019 een geactualiseerde beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen vastgesteld. De nota is via een statenmededeling aan uw staten voorgelegd.

Overige beleidsuitgangspunten ten aanzien van risicomanagement staan in deze paragraaf bij de diverse onderdelen weergegeven.

In deze paragraaf worden de belangrijkste restrisico’s genoemd. Deze zijn afgedekt in de risicoreserve en reserve ontwikkelbedrijf (inclusief de hieruit getroffen voorzieningen). We benoemen de individuele risico’s die ca 80% van de totale risico-inschatting beslaan. In de bijlage bij de begroting is een totaaloverzicht opgenomen.

Onderwerp (x € 1 mln)	Restrisico begroting 2020	Restrisico jaarrekening 2018	Toelichting
Deelnemingen	€ 40,4	€ 40,4	Het restrisico is gebaseerd op individuele risico-inschatting. Het restrisico is bepaald op 100% van de balanswaarde (incl. vz grondbedrijf), met uitzondering van de ORR.
Leningen	€ 50,4	€ 62,6	Elke lening is apart beoordeeld op risico. Het restrisico is de som van de afzonderlijke risicobeoordelingen van de leningen.
Garanties	€ 7,1	€ 22,5	Het restrisico is de uitkomst van individuele inschatting van risico en afdekking
Maatregelen woningbouw	0	€ 3,8	De risico’s betreffen resterende risico’s van de maatregelen woningbouw, bestaande uit Brabantse investeringsfondsen en startersmaatregelen
Logistiek Park Moerdijk (LPM)	€ 7,5	€ 7,5	Risico op de ontwikkeling van Logistiek Park Moerdijk (LPM)
Juridische en bedrijfsvoeringsrisico’s	€ 14,8	€ 14,8	Juridische en procesrisico’s zijn inherent aan beleidsuitvoering en bedrijfsvoering. De inschatting van het restrisico is vooralsnog een becijferd risico van 3%  van de netto structurele exploitatieomvang
PPS A-59	€ 5,7	€ 5,7	Restant bedrag voor de afdekking van risico’s in het project. Betreft een bestaand risico, maar is overgebracht naar de risico reserve i.v.m. nieuwe regelgeving
Landbouw ontwikkelingsgebieden (LOG)	€ 2,0	€ 2,0	Het restrisico op schadeclaims door de inperking van ontwikkelmogelijkheden van de landbouw ontwikkelingsgebieden.
Subtotaal	€ 128,0	€ 159,4	79,1% (jaarrekening 2018 84,7%)
Overige risico’s	€ 33,9	€ 28,8	20,9% (jaarrekening 2018 15,3 %)
Totaal risico’s	€ 161,9	€ 188,2	100 %

 

De belangrijkste mutaties in de restrisico’s stand begroting 2020 t.o.v. jaarstukken 2018 zijn het gevolg van geraamde aflossingen leningen en het vervallen van diverse garantstellingen.

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en mogelijkheden waarover de provincie beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten (restrisico’s) te dekken. De mogelijkheden om tegenvallers op te kunnen vangen, kunnen worden gekwalificeerd als:

• incidenteel (middelen die slechts éénmalig ingezet kunnen worden) en;

• structureel (elk jaar kan deze capaciteit opnieuw worden ingezet).

Uit de risico-inventarisatie volgt de benodigde weerstandcapaciteit voor 2020: € 161,9 mln.

De beschikbare weerstandscapaciteit is € 161,6 mln. Binnen deze middelen kunnen restrisico’s worden opgevangen, zonder dat hiervoor beleidswijzigingen noodzakelijk zijn.

Bedragen x € mln.	Incidentele weerstandscapaciteit	Structurele weerstandscapaciteit	Totaal op jaarbasis	Theoretische ruimte
Risicoreserve Reserve ontwikkelbedrijf -          stimulering woningbouw -          Reserve ontwikkelbedrijf	€ 111.6,*   - € 48,6**		€ 160,2
Post onvoorzien Onbenutte belastingcapaciteit***		€ 1,3	€ 1,3	€ 131
Totaal			€ 161,3	€ 131

* De stand van de risicoreserve (volgens bijlage 10) is € 3 mln. hoger door toekomstige risico’s waarvoor de storting reeds is verwerkt in de stand en een onttrekking nog niet in de raming is opgenomen.
** Inclusief de gevormde voorzieningen
*** De onbenutte belastingcapaciteit geeft een theoretische ruimte van ruim € 131 mln. Dit levert een theoretische ruimte op vanaf jaar t+1

Voor het monitoren van risico’s is de ratio weerstandsvermogen een belangrijke indicator. Weerstandsvermogen is een maatstaf om te beoordelen of de provincie in staat is om nadelige gevolgen van risico’s op te vangen zonder dat daarbij de continuïteit in de uitvoering van taken in gevaar komt.

In het BBV (Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten) wordt het weerstandsvermogen gedefinieerd als de verhouding tussen:

1. de beschikbare weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en voorzieningen waarover de provincie beschikt om niet begrote kosten te dekken;

2. alle risico’s waarvoor geen (dekkings-)maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie (benodigde weerstandscapaciteit).

 

Ratio weerstandsvermogen =    Beschikbare weerstandscapaciteit  =  161,3       = 1,00

                                                                      Benodigde weerstandscapaciteit            161,9

Een stabiel meerjarig beeld van de indicator geeft aan dat risicomanagement zorgvuldig plaatsvindt en tot stand komt volgens een gestructureerd risicomanagementsysteem. Er wordt geen absolute norm gesteld voor de bepaling van de ratio. De bandbreedte voor de ratio weerstandsvermogen als indicator is 0,75 tot 1,25. Het hanteren van een bandbreedte voorkomt dat elk nieuw risico of wijziging in bestaand risico leidt tot het treffen van financiële maatregelen. Onder de 0,75 zijn maatregelen nodig de beschikbare weerstandscapaciteit aan te vullen. Boven de 1,25 kan worden besloten de niet benodigde weerstandscapaciteit terug te laten vloeien naar de algemene middelen. Besluitvorming over het aanvullen of afromen van de beschikbare weerstandscapaciteit vindt plaats bij de integrale afweegmomenten.

Conclusie

Op basis van de ratio weerstandsvermogen kan worden geconcludeerd dat de risico’s kunnen worden opgevangen binnen de beschikbare weerstandscapaciteit.

In de bijlagenbundel bij de begroting zijn in bijlage 16 opgenomen:

• Het totaaloverzicht van de risico-inventarisatie en risicoafdekking;
• De kengetallen m.b.t. de uiteenzetting van de financiële positie.