Ad I) Inzet op extra middelen uit de Europese Unie inzake:
React EU ihkv Corona herstel
Voor de periode 2020 heeft de Europese Commissie een substantieel bedrag beschikbaar gesteld middels het ReactEU programma. Het nieuwe programma is gericht op crisisherstel en een groen, digitaal en veerkrachtig herstel en behoeft geen cofinancierings-verplichting (100 % EU). Het ReactEU-geld dient uiterlijk 2023 te zijn besteed in een extra prioriteit in het lopende OPZuid..
Om optimaal gebruik te maken van deze extra Europese middelen hebben Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant in 2020 een sterke lobby ingezet om zoveel mogelijk middelen uit dit coronaherstel programma naar Brabant te halen. Dit heeft ertoe geleid dat de drie zuidelijke provincies € 49,5 mln. EU-middelen aangevuld met € 6,7 mln. aan rijks cofinanciering uit het ReactEU naar Zuid-Nederland heeft weten te halen. Omdat deze middelen in 2023 al moeten zijn weggezet is direct begonnen met de inrichting van de uitvoering van het programma en is er een oproep gedaan aan het veld om goede projectideeën te ontwikkelen voor het nieuwe REACTEU-programma. Dit heeft in 2020 geresulteerd in twee openstellingen. Provincie Noord-Brabant zet de Europese herstelmiddelen vanuit ReactEU, gebaseerd op de Actie- en Investeringsagenda Corona, in voor de digitalisering in de zorg, slimme steden (BrabantRing), versterking van de arbeidsmarkt (Brabant Leert), verduurzaming vastgoed en innovatieclusters.
Bij de eerste openstelling is € 20 mln. uit de subsidiepot naar Noord-Brabant gegaan. De deskundigencommissie heeft hierbij 14 Brabantse projecten positief beoordeeld.
De tweede openstelling is landsdelig (samen met de provincies Zeeland en Limburg) daarvoor is het resterend bedrag opengesteld van €13,5 mln. (waarvan 50% bestemd voor Brabantse projecten).
Mijlpaal 2021: REACT EU stand van zaken
- Er zijn twee openstellingen gedaan in 2021. Hiermee zijn alle middelen ReactEU in de markt gezet
- De openstelling ReactEU kon op veel interesse rekenen. Beide openstellingen zijn ruimschoots overtekend.
- De gerichte openstelling was dermate gericht dat de overschrijding niet groot was, echter was er volop interesse van diverse partijen maar paste de projecten niet altijd binnen de gerichte kaders van de openstelling.
- De landsdelige openstelling is 5x overtekend. Opvallend is de diversiteit aan type projecten en thema’s binnen de ingediende projecten. Zo waren er ondersteunende projecten ten aanzien van Start- ups maar ook projecten ten aanzien van ecosysteem- ontwikkeling of gericht op de diverse transities. Tenslotte waren er ook veel projecten van MKB bedrijven gericht op valorisatie en productontwikkeling.
- Onderstaande tabel geeft de resultaten weer van de ingediende projecten:
| Gerichte openstelling |
Ingediend |
Gecommitteerd |
Afwijzingen |
| Noord-Brabant |
19 |
14 |
5 |
| Limburg |
7 |
3 |
4 |
| Zeeland |
15 |
12 |
3 |
| Zuid-Nederland |
|
|
| Noord-Brabant |
29 |
6 |
23 |
| Limburg |
15 |
5 |
10 |
| Zeeland |
7 |
4 |
3 |
- Concluderend kan gesteld worden dat de openstelling in het kader van ReactEU in korte tijd veel beweging in het landsdeel heeft losgemaakt. De interesse en animo voor nieuwe initiatieven was groot. De openstellingen zijn goed ingericht naar de behoeften van de markt. Met de geconstateerde aanbevelingen uit de evaluatie met het veld kunnen we voor de nieuwe OPZuid openstellingen ons voordeel doen.
Just Transition Fonds ihkv Green deal
De Europese Commissie heeft ook extra miljarden ter beschikking gesteld via het Just Transition Fund (JTF) dat onderdeel uitmaakt van het Just Transition Mechanism binnen de Europese Green Deal.
Door een succesvolle lobby van GS van Noord-Brabant is er gerealiseerd dat er voor landsdeel Zuid drie COROP-gebieden zijn aangeduid die in aanmerking komen voor middelen uit het JTF. Zo is voor de provincie Noord-Brabant het Coördinatie Commissie Regionaal OnderzoeksProgramma (COROP) - gebied Moerdijk aangewezen en is een bedrag van 58 mln. toegewezen aan dit gebied.
Voor Brabant is de focus op de transitie naar een groene chemie in Moerdijk en een biobased economie in West-Brabant in brede zin. Daarbinnen is focus op de thema's circulair, depolymerisatie en biobased. Er staan binnen JTF in West-Brabant drie programmatische lijnen centraal, te weten Productinnovatie Biobased & Circulair, Procesinnovatie Biobased & Circulair en Slimme logistiek en infrastructuur voor Biobase, Circulair en verduurzaming van de industrie in brede zin. In Q3 en Q4 van 2021 is verder invulling gegeven aan het opstellen van de Territoriale Just Transition Plans (TJTPs) wat tot verdere detaillering in de aanpak en uitvoering voor de COROP-gebieden heeft geleid voor 2022.
Mijlpaal 2021: Stand van zaken invulling JTF
-De JTF middelen komen vanuit een nationaal Operationeel Programma (OP). Het Rijk, het Uitvoering van Beleid (UVB) wordt de managementautoriteit (MA) van dit programma en Stimulus de intermediaire instantie (II) voor Zuid-Nederland.
- In 2021 is hard gewerkt door de regio’s en het Rijk om dit OP tot stand te brengen. De planning is om het OP in maart 2022 in te dienen bij de Europese Commissie.
- De goedkeuring van het programma door de Europese Commissie wordt vooralsnog verwacht in de zomer 2022 en de eerste openstelling in het najaar van 2022
Recovery and Resilence Facility i.h.k.v. Green deal
Het grootste onderdeel van het EU–herstelinstrument in reactie op de COVID-19 crisis (Next Generation EU) vormt de faciliteit voor herstel en veerkracht (Recovery and Resilience Facility, RRF).
Doel van het RRF is het bevorderen van de economische, sociale en territoriale cohesie in de Europese Unie door het verbeteren van weerbaarheid en het aanpassingsvermogen van de lidstaten, het aanpakken van de sociale en economische impact van de crisis, en het steunen van de groene en digitale transities.
De omvang van de faciliteit behelst voor Nederland zo'n € 5,96 miljard (excl. de benodigde cofinanciering). Het kabinet moet het Nederlandse herstelplan voor eind juli 2022 hebben ingediend bij de Europese Commissie om hier aanspraak op te kunnen maken.
Het kabinet heeft de Europese Commissie geïnformeerd over het proces rond het Nederlandse herstelplan. Begin 2021 heeft het Rijk een concept herstelplan opgesteld ten behoeve van de kabinetsformatie. Het betreft een inventarisatie van reeds gedekte investeringen en hervormingen (periode februari 2020 - april 2021) en een overzicht van kansrijke aanvullende investeringen.
Provincie Noord-Brabant is hierover in gesprek gegaan met Den Haag voor wat betreft de Brabantse belangen.
Ad II) Voorbereiding nieuwe programmaperiode 2021-2027
Majeure Europese programma’s (OPZuid, GLB-NSP, InterregVI A)
Op dit moment zijn de voorbereidingen voor de nieuwe programmaperiode 2021-2027 in de afrondende fase. De kosten die hiermee gemoeid zijn worden gedekt uit de risicoreserve huidige Operationeel Programma.
Majeure programma’s (OPZuid, GLB-NSP, InterregVI A)
Bij de vormgeving van het nieuwe OPZuid, GLB-NSP en Interreg programma’s 2021-2027 is de geactualiseerde Zuid-Nederlandse Regionale Innovatie Strategie (RIS3) als kader gebruikt bij de vormgeving van de verschillende Europese programma's.
Bij de verschillende programma’s die in nauwe samenwerking met de programmapartners zijn opgesteld en afgestemd met de externe stakeholders ligt het accent op een slimmer en groener Europa. Hiermee sluit het perfect aan bij onze provinciale doelstellingen en kunnen we door slimme programmering Europese middelen genereren die bijdragen aan het realiseren van onze doelstellingen.
De ontwikkeling van de programma's zijn reeds in een vergevorderd stadium en liggen voor ter goedkeuring aan de Europese Commissie. De verwachting is dat deze in Q2 en Q3 2022 goedkeuring verkrijgen van de Europese Commissie en dat de programma’s dan van start kunnen. Op dit moment wordt er hard gewerkt om project ideeën te matchen aan de verschillende Europese programma's zodat een vliegende start gemaakt kan worden in 2022.
Voor het vervolg van POP geldt dat er twee transitiejaren zijn en wordt de naam POP3+ gehanteerd. Eind 2021 heeft Nederland het nationale Strategische Plan voor het GLB ingediend bij de Europese Commissie en worden de provinciale regelingen in 2022 voorbereid. Het nieuwe GLB-NSP start in 2023 en loopt tot 2027.
Mijlpaal 2021: Voortgang vormgeving OP’s 2021-2027
-OPZuid is op 23-12 -2021 ingediend bij de Europese Commissie , uiterlijke goedkeuring wordt verwacht in het tweede kwartaal van 2022. Dan zal ook de eerste Subsidieregeling worden opgesteld. Er zullen in 2022 twee openstellingen zijn.
-OP Interreg DL-NL is op 15-07-2021 ingediend bij de EC, uiterlijke goedkeuring wordt verwacht in april 2022, dan zal ook het programma gelanceerd worden. Er wordt gewerkt met een doorlopende openstelling.
-OP Interreg VL-NL is op 16-12-2021 ingediend bij de EC, uiterlijke goedkeuring wordt verwacht in mei 2022, de eerste call zal (onder voorbehoud van goedkeuring EC) gelanceerd worden op 1 februari 2022.
-OP Interreg Maas – Rijn verwacht eind februari haar programma in te dienen bij de EC, uiterlijke goedkeuring zal eind juli zijn. Verwacht wordt dat de eerste openstelling in het najaar 2022 zal worden gelanceerd.
-OP GLB-NSP is op 30 december 2021 ingediend bij de EC, uiterlijke goedkeuring wordt verwacht rond de zomer 2022. Het programma zal opengaan op 1 januari 2023.
Provinciale cofinanciering Europese programma’s
In het lopende Europese programma is de cofinanciering vooraf vrijgemaakt vanuit de begroting en de reserve InvesteringsAgenda 3e tranche. In het nieuwe programma is er voor gekozen om de cofinanciering te dekken uit de beschikbaar gestelde middelen per programma. De motivatie is dat de Europese middelen bijdragen aan onze eigen doelstellingen en door inzet van onze cofinancieringsmiddelen er extra middelen voor de doelstellingen beschikbaar komen. Omdat deze stelselwijziging procedureel een risico in zich heeft dat de benodigde cofinancieringsmiddelen niet (tijdig) beschikbaar zijn, zal er in 2022 gezorgd worden voor een risicobuffer om te voorkomen dat potententiele EU-middelen niet verloren gaan. Hiermee zal dit geringe risico opgevangen worden zodat er, indien noodzakelijk, bijsturing kan plaatsvinden.
Een bijdrage voor de uitvoering van de programma’s (Stimulus, Interreg-secretariaten, RVO) is naar schatting jaarlijks € 2,5 mln. ingeregeld. De uitvoeringskosten van de EU-programma’s zullen de komende 7 jaar door de provincie gedragen moeten worden. De eerste twee jaar zal dit vanuit de restant middelen reserve Cofinanciering Europese programma’s gedekt worden en de structurele dekking wordt meegenomen in het kader van “schoon opleveren”
Vanuit een eerste inventarisatie, op basis van de kansenkaart, is een inschatting te maken waar de eerste cofinanciering vandaan moet komen. Dit zal worden geeffectueerd als er voldoende duidelijkheid is.
|
Beoogde Allocatie tbv Cofinanciering EU Programma’s per jaar (2022-2023)
|
|
EU Programma
|
Beleidskader/Uitvoeringsagenda
|
Jaren
|
| |
|
2022/2023 |
|
OPZuid/Interreg
|
Energie |
€ 750.000 |
| Landbouw & Voedsel |
€ 1.500.000 |
| Economie, Kennis & Talentontwikkeling* |
€ 2.900.000 |
| Gezondheid |
€ 400.000
|
| |
|
€ 5.550.000 |
| *Het vermelde bedrag bij EKT is inclusief uitvoeringsagenda circulaire economie. |
| |
|
|
| |
|
2023 |
|
NSP*
|
Landbouw en Voedsel |
€ 1.000.000 |
| Natuur |
€ 2.200.000 |
| Water en Bodem |
€ 500.000 |
| |
|
€ 3.700.000 |
| * NSP gaat in 2023 van start, tot en met 2020 loopt nog de transitieperiode POP3+ |
| |
|
|
Mijlpaal 2021: Provinciale cofinanciering Europese programma’s
- Met de “Europese kansenkaart” als basis zijn er bij verschillende programma’s sessies georganiseerd waarin de kansen t.a.v. potentiële EU-middelen zijn besproken en gevraagd is om middelen te reserveren voor provinciale cofinanciering van de Europese programma’s.
Ad III) Voortgang huidige Europese programmaperiode 2014-2020
Subsidie instrumenten (Majeure programma’s OPZuid, POP3, Interreg V)
Hieronder de majeure Europese programma’s met hun huidige doelstellingen :
OPZuid
Het beschikbare bedrag uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) vanuit de EU voor de huidige programmaperiode bedroeg € 114 mln. voor de drie zuidelijke provincies. De provincie Noord-Brabant heeft ruim 50% van dit bedrag ingezet voor projecten binnen Brabant. Het beschikbare EFRO-budget is nagenoeg volledig benut. De definitieve einddatum van de looptijd van de projecten uit dit programma loopt tot 2023.
Mijlpaal 2021:
- Geen openstellingen geweest in 2021.
- Het beschikbaar EFRO voor de huidige OPZuid periode 2014-2020 is nagenoeg volledig beschikt.
INTERREG VA
De Interreg programma's zetten in op grensvervaging en bevordering van samenwerking tussen regionale gebieden in verschillende landen. Interreg A is gericht op grensoverschrijdende samenwerking. De nadruk in de huidige programma periode ligt hierbij op de thema’s innovatie, duurzaamheid en grensoverschrijdend arbeidsmarktbeleid. De beschikbare EFRO-middelen zijn in alle drie de Interreg A - programma's nagenoeg beschikt.
Mijlpaal 2021:
- De openstellingen in 2021 zijn conform planning geweest, zijn afgestemd met de partners en sluiten aan bij de provinciale doelstellingen en de RIS3.
- Het beschikbare EFRO-Budget voor de huidige Interreg V programma’s Vlaanderen –Nederland, Duitsland-Nederland en het Twee zeeën programma is nagenoeg volledig beschikt. Voor deze programma’s zijn er geen openstellingen meer geweest in 2021 en zullen er ook niet meer komen. Het budget is nagenoeg uitgeput.
- Het Interreg Euregio Maas-Rijn programma heeft nog een onderbesteding van +/- € 11 mln. na Call 8 die nog heeft plaatsgevonden in 2021. Een laatste Call 9 in 2022 zal de laatste openstelling zijn voor dit programma.
Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3)
Het POP3 programma richt zich op verduurzaming en innovatie van de landbouw en de daarmee verbonden thema’s zoals transitie agrofood, water, natuur, milieu en plattelandsontwikkeling. Innovatie is hierin het sleutelwoord. Voor het POP3 programma is een EFRO- bijdrage van € 55,74 mln. beschikbaar voor de provincie Noord-Brabant. De beschikbar middelen zijn ook hier nagenoeg beschikt met ca 10% overprogrammering op bepaalde onderdelen vanwege de verwachte vrijval.
POP3+
In verband met vertraging in de Brusselse besluitvorming vindt er een transitieperiode van twee jaar plaats om de nieuwe maatregelen die in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid terugkomen te borgen en hierop alvast op voor te sorteren. Voor de periode 2021 wordt hiervoor een ELFPO bijdrage van +/- € 9 mln. naar voren gehaald en voor 2022 een ELFPO bijdrage van +/- € 8 mln. Voor de transitieperiode zijn de volgende focus doelen genoemd: klimaatdoelen, kringlooplandbouw en biodiversiteitsherstel. Zowel de landbouw transitie als de opgaven voor natuur, bodem en water zijn aan de orde.
Mijlpaal 2021:
-Er zijn drie openstellingen geweest voor samenwerking voor innovatie in de landbouw, voor Niet- Productieve investeringen voor herstelmaatregelen voor waterdoelen en voor Niet-Productieve investeringen voor herinrichtingsprojecten voor natuur doelen.
-Naar verwachting zal het volledige budget worden beschikt.
-Het Nederlandse GLB-NSP 2023-2027 is eind december 2021 ingediend bij de Europese Commissie met een budget van € 4,7 miljard, waarvan volgens een eerste schatting jaarlijks ca € 8 mln. aan middelen beschikbaar komt voor het vervolg van POP 3 in Noord–Brabant.
Europees Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI)/InvestEU
De provincie heeft in augustus 2018 de mkb-plusfaciliteit opgezet om snelgroeiende en innovatieve mkb- en midcap ondernemingen in Brabant te kunnen voorzien van durfkapitaal. Het beschikbare bedrag aan publieke middelen voor participaties (equity) kan oplopen tot een totaal van €120 miljoen, waarvan € 30 mln. aan provinciale middelen, € 30 mln. aan rijksmiddelen en € 60 mln. aan middelen uit het Europees Fonds voor Strategische Investeringen. Voor de leningenkant van de mkb-plusfaciliteit stellen de provincie Noord-Brabant en Invest-NL sinds januari 2020 ieder €30 mln. beschikbaar. De aandelen- en leningenkant van de mkb-plusfaciliteit hebben in principe een looptijd van respectievelijk 20 en 17 jaar. In 2020 heeft de provincie de eerste twee co-investeringen gerealiseerd. Ook in 2022 is het instrument beschikbaar voor Brabantse bedrijven.
Mijlpaal 2021:
-Geen wijzigingen t.o.v. 2020.
Beleidsinstrumenten
Vanguard Initiative
Het Vanguard initiatief is een initiatief waarin ruim 39 Europese regio’s samenwerken. Het initiatief is gericht op een “slimme” revival van de Europese maakindustrie (Smart Industries). In 2021 is de focus verder verbreed naar onderwerpen als Artificial Intelligence en Smart Health. Brabant participeert actief in dit Europese Samenwerkingsproject, gezien het grote belang van de Industrie-agenda in onze regio. In 2022 zullen we, naast de bestaande activiteiten, deelnemen aan activiteiten op het gebied van AI en Smart Health. Het is de bedoeling om op Smart Health een voorstel in te dienen met de collega’s van LSH in het nieuwe fundinginstrument I-3 (Interregional Innovation Investments)
Mijlpaal 2021:
-Het nieuwe EU instrument I-3, mede op initiatief van het Vanguard Initiative tot stand gekomen, heeft eind 2021 haar eerste call geopend. Vanuit Zuid-Nederland zullen vier voorstellen ingediend gaan worden in januari 2022. De voorstellen richten zich op Sports & Technology (Health gerelateerd), Agrofood en 3DP en worden deels door “Vanguard consortia” ingediend. Hiermee wordt concreet invulling gegeven aan interregionale samenwerking tussen Original Equipment Manufacturers (OEM’s), kennisinstellingen en MKB.
Monitoring Europese programma’s
Twee keer per jaar monitort Stimulus Programmamanagement van de provincie Noord-Brabant - in samenwerking met ERAC - de verlening van Europese subsidies aan projecten met begunstigden die zijn gevestigd in Zuid-Nederland. Deze gegevens worden ieder half jaar geactualiseerd en laten zien aan hoeveel Brabantse projecten vanaf het begin van de huidige programmaperiode 2014-2020 tot heden Europese subsidie is toegekend. Voor de rapportage klik hier de rapportage.
Mijlpaal 2021:
-De totale verleende subsidie in Brabant in de huidige programmaperiode bedraagt tot op dit moment € 959.625.514 in 4.403 projecten. Het gehele rapport met peildatum 1 september 2021 (Zie link rapportage hierboven).
Kansenkaart Europese programma's
Gedeputeerde Staten heeft de kansen voor Europese cofinanciering in kaart gebracht. . Na een korte blik op alle (belangrijkste) Europese programma's is per beleidskader (met onderliggende uitvoeringsagenda's) een koppeling gemaakt met de Europese subsidieprogramma's waarbij we een rol in de governance hebben (OPZuid, NSP-GLB en de Interreg’A programma's). Deze inhoudelijke kansen geven inzicht en kunnen behulpzaam zijn bij het plannen en programmeren vanuit de beleidsprogramma's, zowel inhoudelijk als financieel.
Mijlpaal 2021:
- In 2021 is de kansenkaart verder uitgewerkt en is er per uitvoeringagenda een match gemaakt tussen de KPI’s en de verschillende Europese subsidiemogelijkheden. Dit heeft geresulteerd in een intern document “Kansen voor Europa”.
- In 2021 heeft het team Europese programma’s reeds een aantal verschillende brainstormsessies gehouden (Energie en Circulaire Economie) waarin een toelichting is gegeven op de kansen die er voor het betreffende programma liggen in Europa, is met de beleidsmedewerkers nagedacht welke projecten met Europese subsidie zijn te realiseren en is de te regelen cofinanciering die vanuit de programma’s moet komen onder de aandacht gebracht. In 2022 wordt hier ook bij de andere beleidsprogramma’s vervolg aangegeven.