Programma 04 Economie en energie

Versterking MKB (en daarmee versterking concurrentiekracht en werkgelegenheid)
Conform planning. In 2019 is overeenstemming op hoofdlijnen bereikt over de aansluiting van het financieringsinstrument voor innovatieve starters, de Vroege Fase Financiering, op regionale financieringsinstrumenten zoals het Brabant Startupfonds.
Daarnaast hebben wij met VNO-NCW Brabant-Zeeland en MKB Nederland afspraken gemaakt om in Brabant tot een versterkt MKB-label te komen.

Arbeidsmarkt 

De uitvoering van de uitvoeringsagenda “Veerkrachtige arbeidsmarkt” ligt op schema en vindt plaats via een aantal lijnen: flexicurity, onderwijs- arbeidsmarkt, iedereen doet mee, internationalisering en sociale innovatie in combinatie met versterking MKB.
Ten tijde van vaststelling van “Veerkrachtige arbeidsmarkt”, zag de economie er anders uit dan nu. Toen was er sprake van een relatief hoge werkeloosheid, nu is er sprake van een overspannen arbeidsmarkt met tekorten in vele sectoren. Dit betekent dat onze aandacht op onderdelen is bijgestuurd, mede op verzoek van uw Staten – met extra aandacht voor opleiden, aantrekken en het behouden van (internationaal) talent (motie: “Toekomst van Brabant” https://www.brabant.nl/bestuur/provinciale-staten/statenstukken/ps/20170421/download?qvi=887678) en als partner in Brainport Nationale Actieagenda.
Als uitwerking op de motie ‘Toekomst van Brabant’ is een aantal verkenningen en onderzoeken uitgevoerd naar de kansen en mogelijkheden naar het aantrekken en behouden van hoogopgeleid talent. De aanbevelingen worden in 2020 verder uitgewerkt.
2019 heeft ook in het teken gestaan van het verder ontwikkelen en versterken van een Brabants netwerk VMBO, de doorontwikkeling van Kennispact MBO en de problematiek verband houdend met arbeidsmigratie. In de eerste helft van 2019 zijn tien HCA-projecten met een subsidie innovatieregeling innovatie gefinancierd. De innovatieve projecten zijn nagenoeg volledig afgerond en varieerden van een methodiekboek, gaming, arbeidsfit maken, netwerk versterking, samenwerking met nieuwe partijen, nieuwe onderwijsvormen voor kinderen van expats, awareness voor bedrijven voor robotisering, tot daadwerkelijk toeleiding naar werk.
Via meerdere EU-subsidieprogramma’s steunde de provincie projecten die het internationaal werken, leren en ondernemen aan beide zijden van de grens bevorderen en die regionaal bijdragen aan de duurzame versterking van de arbeidsmarkt en verhoging van de innovatiekracht in (top)sectoren.

Vrijetijdseconomie (VTE) 

We liggen op koers wat betreft de realisatie van onze ambitie om de meest gastvrije regio van West-Europa te worden door te zorgen dat meer bezoekers naar Brabant komen, die hier langer blijven (shortbreak) en meer besteden. . VisitBrabant fuctioneert goed als marketingorganisatie van de Brabantse vrijetijdseconomie. Naast diverse marketingactiviteiten gericht op doelgroepen uit Nederland, België en Duitsland, versterkt de PR-campagne Brabant is Open de positionering van Brabant als aantrekkelijke bestemming voor bezoekers, studenten, werknemers en bedrijven. Leisure-ondernemers worden gefaciliteerd met projecten op het gebied van internationale gastvrijheid en het versterken van de online reputatie.
De meest recente monitoringsinformatie positieve cijfers zien: meer buitenlandse bezoekers, meer zakelijke bezoekers, meer overnachtingen, sterke groei van dagrecreatie en een flinke stijging van de bestedingen.

In 2019 is succesvol geïnvesteerd in de crossovers tussen vrijetijdseconomie en de andere maatschappelijke opgaven, zoals Cultuur, Erfgoed en Agrofood. Met het Ministerie EZK, de provincies en het Nederlands Bureau Toerisme Congressen (NBTC) is in 2019 gewerkt aan de concretisering van het Perspectief Bestemming Nederland 2030 over de veranderende impact van toerisme.
Naast de provincie, Efteling en Libéma investeren alle Brabantse regio’s in het Leisure Ontwikkel Fonds (LOF) Brabant. In 2019 is aan twee projecten een lening uitbetaald (Doloris Meta Maze en Exodus Burned). Er zijn verschillende projecten in voorbereiding voor indiening in het LOF Brabant in 2020.

Het bevorderen van kennis(circulatie) tussen kennisinstellingen en (MKB)bedrijven.

Kennis en economie 

Conform planning.
Noord-Brabant kent een aantal werklocaties/living labs waar onderwijs en bedrijfsleven samen met (regionale) overheden samenwerken om kennisopwaardering vanuit onderwijs naar bedrijfsleven en innovatie in het bedrijfsleven te bevorderen. Eén van deze locaties is MindLabs in de Spoorzone in Tilburg dat de verbinding legt tussen kunstmatige intelligentie en menselijk gedrag.
In 2019 is als centraal orgaan de Vereniging MindLabs opgericht die inmiddels overeenkomsten heeft gesloten met enkele strategische partners uit het bedrijfsleven, fysieke ruimte beschikbaar stelt voor startups en afstemming zoekt met onderwijs/onderzoek door de kennisinstellingen Fontys, Universiteit Tilburg en ROC Tilburg.
In 2019 zijn op initiatief van de provincie de eerste stappen gezet om onderwijs/onderzoek van het hoger onderwijs (HBO’s en Universiteiten) vakinhoudelijk te verbinden met de maatschappelijke opgaven van Noord-Brabant. Ook is daarbij aandacht voor onderwijsconcepten die vaardigheden en skills aan studenten bijbrengen om weerbaar te zijn op de arbeidsmarkt (ondernemerschap, creativiteit). Daarbij staan beroepen van de toekomst centraal (met nieuwe opleidingen onder meer op het gebied van energie en digitalisering (kunstmatige intelligentie).

Internationalisering en branding 

In 2019 hebben we, conform planning, ingezet op internationale bewustwording, samenwerking van het regionale bedrijfsleven, kennis- en onderwijsinstellingen en Brabantse marketeers, versterking van het Brabantse imago en het verzilveren van kansen in het buitenland. Daarmee mede uitvoering gevend aan de “Intensivering Internationalisering en Branding 2017-2019”. Verder heeft de verbreding van zowel internationalisering als branding naar andere beleidsterreinen dan economie verder vorm en inhoud gekregen. De naderende Brexit is voor de provincie aanleiding geweest om sterker in te zetten op innovatiesamenwerking binnen het (continentale) Europa met name op de gebieden nanotechnologie, regeneratieve medicijnkunde en robotica.
Hoogtepunten waren de formulering van het Chinabeleid en de viering van 25 jaar relatie provincie Noord-Brabant – Jiangsu, de verdere realisatie van het programma van de Brabantse Innovatiedagen en de innovatiesamenwerking tussen Duitse regio’s en Noord-Brabant op het gebied van energie en mobiliteit.
Door de duurzame contacten in het Branding-netwerk werken steeds meer Brabantse marketeers on-brand door het gebruik van het Brabantse merkfilter en de Brabant BrandBox. Voorbeelden zijn de nieuwe internationale huisstijl van de BOM (Brabant is Bright) en De Den Bosch Data Week. Het Branding team heeft zelf o.a. ingezet op het versterken van het Brabantse imago door het journalistieke platform IO in Duitsland, richting high tech talent via de campagne rond de Tech XPerience (i.s.m. o.a. Brainport), en in de zakelijk toeristische markt middels VistBrabant ConventionBureau.

Een toekomstbestendige economische structuur in een globaliserende en snel veranderende wereld geeft veerkracht voor een duurzame welvaart voor de Brabantse burgers, met voldoende werkgelegenheid op alle niveaus. Een sterk economisch systeem is ook een belangrijke voorwaarde voor een succesvolle aanpak van de maatschappelijke opgaven waarbij tevens het Brabants MKB-bedrijfsleven wordt versterkt en de werkgelegenheid toeneemt. We werken hierbij vanuit de sterken kanten van Brabant; moderne (maak)industrie in combinatie met een robuuste kennisinfrastructuur via zes prioritaire economische clusters: Hightech systemen en materialen (HTSM, inclusief automotive), (Agro)food, Biobased economy, Logistiek/supply chains, Life sciences & Health en Maintenance & Services.

Innoveren met topclusters voor maatschappelijke opgaven

Op koers;
• Vanuit het uitvoeringsprogramma High Tech systemen en materialen is PhotonDelta ondersteund als uitvoerder van het masterplan fotonica. De Brainport Industries Campus is geopend, en trekt veel aandacht en bezoekers. Het Data Value Center van start gegaan, gericht op het vergroten van de bekwaamheid van het Brabants MKB om de data uit hun bedrijf effectief in te zetten. Ook op de Campus is het project “de Digitale Fabriek” gestart, dat is gericht op het delen van data door bedrijven.
• Het meerjarenprogramma Maintenance & Services richt zich op het internationaal positioneren en profileren van Brabant als World Class Maintenance Hotspot. Dit leidde in 2019 onder andere tot de komst van OneLogistics (warehousing voor vliegtuigonderdelen) en de realisatie van het WCM Fieldlab SAMEN.
• Voor innovatie agrofood zie programma 2..
• Logistics Community Brabant ligt op koers. In 2019 is in samenwerking met MCB Brabant en
verladers en vervoerders gestart met Joint Corridors voor multimodaal goederenvervoer. Verdere
informatie wordt verstrekt via de voortgangsrapportage die jaarlijks aan PS wordt aangeboden.
• De voorwaarden om nieuwe zorginnovaties vanuit het Brabantse MKB naar de markt te brengen, zijn verbeterd via het Care Innovation Centre en de coöperatie Slimmer Leven, naast de doorlopende inzet voor het Pivot Park.
• Binnen Biobased is het Demogebouw op de Green Chemistry Campus geopend, is het Lignine Applicatiecentrum aldaar van start gegaan, en is de proeffabriek van Biorizon opgeschaald om bioaromaten te produceren naar kilogramschaal.
• In november 2019 hebben de gezamenlijke provincies het Kennis en Innovatie Convenant (KIC) ondertekend, samen met o.a. het Rijk en de topsectoren. Daarmee ligt er een gezamenlijk kader voor de komende jaren, om het innovatiebeleid gericht op de maatschappelijke opgaven gestructureerder vorm te geven.

MKB en ondernemerschap 

Op koers. Als onderdeel van de nieuwe Samenwerkingsagenda met het rijk, hebben wij ingezet op een adequate en effectieve ondersteuningsstructuur voor het innovatief MKB-bedrijfsleven.
Op hoofdlijnen hebben we overeenstemming bereikt over de aansluiting van het nationale financierings-instrument voor innovatieve starters, de Vroege Fase Financiering, op regionale financieringsinstrumenten zoals het Brabant Startupfonds. In 2020 wordt dit verder uitgewerkt tot een regeling.

Digitalisering

Op koers. Om maatschappelijke transitieopgaven in Brabant te versnellen door het proactief inzetten van digitale technologieën zijn in 2019 diverse acties in gang gezet om de ambities uit de Agenda Digitalisering te realiseren. Zo is onder meer een actieplan digitalisering en landbouw opgesteld. Voor de energietransitie is een verkenning gestart naar kansen voor de inzet van digitalisering om ook hier tot een uitvoeringsplan te komen. Door de samenwerking met Connect-NL zijn de kosten van digitalisering van woningen gehalveerd, zodat de drempel voor grootschalige uitrol is verlaagd. We hebben bijgedragen aan de uitwerking van het dataplatform voor Brainport Smart District en de samenwerking tussen onze organisatie en het CBS is georganiseerd voor diverse opgaven.
Om de koploperpositie in de nieuwe data-economie in Brabant te versterken, is met Jheronimus Academy of Data Science (JADS) een verkenning uitgevoerd naar de doorontwikkeling van ‘JADS fase 2’. Een werkbezoek van ZheJiang University uit China aan JADS werd ondersteund, zodat de samenwerking tussen JADS, Tilburg University en deze universiteit werd bevorderd. Samen met JADS, de gemeente ’s-Hertogenbosch en het ministerie van BiZa werd een actieve bijdrage aan de tweede editie van de Den Bosch Data Week gerealiseerd. In 2019 is het Cyber Weerbaarheidscentrum Brainport voor de hightech sector officieel geopend op de BIC campus. Bij Avans werd (in navolging van het datalab van JADS) samen met het ministerie van EZK een datalab ingericht ter ondersteuning van de inzet van data door het MKB.
Het Breedbandfonds is begin 2019 teruggehaald van de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij en ter afbouw ondergebracht bij het provinciaal ontwikkelbedrijf. De monitor over de voortgang van de aanleg van glasvezel in Brabant is twee keer geactualiseerd en via de provinciale website beschikbaar gesteld. De provincie heeft de projectleiding verzorgd van het project BrabantRing (onderdeel Stedelijke Agenda BrabantStad) waarvoor onder meer businesscases voor fiberexchanges in ’s-Hertogenbosch, Breda en Helmond zijn voorbereid. Een fiberexchange is een lokaal glasvezel inkoppelpunt dat lokale, regionale en interregionale communicatienetwerken verbindt voor ondernemers en maatschappelijke organisaties. Door middel van een subsidie is een nieuwe fiberexchange in Tilburg gerealiseerd en aangesloten op de BrabantRing.
Het onderdeel van de Agenda Digitalisering dat tot doel had om het interne digitale voorzieningenniveau ‘fit-for-future’ te maken, is in 2019 gerealiseerd en afgerond.

Circulaire economie

Op koers.
Cirkelstad Brabant is officieel van start gegaan op de Dutch Design week waarbij toegewerkt wordt naar een concrete samenwerking tussen de B5 steden.
Groene Cirkel Suikerunie is succesvol actief met drie “cirkels” (duurzame energie, logistiek en leefomgeving). De opstart heeft evenwel meer inzet en coördinatie gekost dan verwacht, zodat nieuwe Groene cirkel initiatieven later worden opgestart dan verwacht.
Binnen de transitielijn circulaire maakindustrie is een verkenning afgerond naar de huidige mate van circulair handelen binnen 20 koploperbedrijven in Brabant. Aansluitend aan deze studie is een impact assessment gestart die inzicht geeft in de bedrijfseconomische winst van het circulair handelen m.b.t. grondstofreductie en CO2. Samen met VNO-NCW voeren we een verkenning uit naar de mogelijkheid van het opzetten van een Brabant breed MKB-samenwerkingsverband op gebied van circulaire economie, naar voorbeeld van Cirkels in Gelderland. Consultatierondes bij bedrijven hebben plaats gevonden ten behoeve van de eindconclusie en rapportage richting stuurgroep.

Duurzame energie en energietransitie

Duurzame energie en energietransitie
De uitvoering van het vorige uitvoeringsprogramma is afgerond. Het nieuwe uitvoeringsprogramma 2020-2023 ‘Energie verbindt’ is eind 2019 vastgesteld inclusief bijbehorende begrotingswijziging. In 2019 heeft de provincie Noord-Brabant ingestemd met de landelijke afspraken voor broeikasgasreductie in het Klimaatakkoord. De energietransitie is hier een belangrijk onderdeel van. Op basis van het Klimaatakkoord zijn de regionale overheden in Noord-Brabant verantwoordelijk voor vier Regionale Energie Strategieën (RES-en). De provincie voert actief regie op het proces van de RES-en, levert inhoudelijke inbreng en zorgt daarbij voor afstemming tussen de regio’s en borging van bovenregionale aspecten. Hiervoor stellen we projectleiders en expertise beschikbaar. Zie ook de Statenmededeling ‘Voortgang Regionale Energiestrategieën’ van 10 dec jl. In 2018 is de beweging ‘Brabant geeft Energie’ gestart om bottum-up initiatieven te faciliteren. Initiatieven die concrete resultaten opleveren en bijdragen aan een versnelling van de energietransitie door meer draagvlak, samenwerking en betrokkenheid van partijen in onze provincie. Inmiddels heeft de derde (en laatste) openstelling van de parallel ontwikkelde subsidieregeling ‘Brabant Geeft Energie’ plaatsgevonden die, net als de vorige openstellingen, nagenoeg volledig benut is.

Mijlpalen 2019
- Brabant heeft ingestemd met het Klimaatakkoord;
- Alle Statenvoorstellen bevatten een klimaatparagraaf m.i.v. 2020 (n.a.v. motie);
- Sociale innovatie in energie; 9 pilotprojecten zijn in uitvoering, waaronder een project speciaal gericht op Brabanders met een smalle beurs;
- Alliantie Energieopslag (Fuelliance); samen met TNO/ECN, TU/e, DIFFER en Brainport heeft de provincie de samenwerking verkend. Bedrijven en maakindustrie hebben we verbonden met innovaties op het gebied van energieopslag en conversie. Er zijn inmiddels vier demonstratieprojecten gestart (mierenzuurgenerator, 2 projecten voor energie uit ijzerpoeder en Direct Air Capture (CO2 uit de lucht halen);
- De programmalijn ‘Smart energy farming’ in uitvoering bij De Waardenmakers is afgerond met een symposium begin 2020. In 2019 was de Kenniskring ‘Slimme stad en ommeland’ onderdeel hiervan en waren 8 projecten in uitvoering;
- Een grootschalig demonstratieproject m.b.t. ‘laden op eigen zon’; op basis van de verkenning met marktpartijen is een demonstratieproject ontwikkeld welke 15 januari 2020 gestart is (www.laadkeuzebrabant.nl). Verder heeft de provincie de Nationale Agenda Laadinfrastructuur ondertekend, waarbij de nieuwe aanbesteding voor laadinfra die rond de zomer start, invulling zal geven aan de gemaakte afspraken;
- Geothermie: begin 2019 is een richtlijn opgesteld om risico’s bij boringen zoveel mogelijk te beperken. Voor locatie Made wordt momenteel een SDE subsidie aangevraagd, opdat een eerste boring in 2021 kan plaatsvinden;
- Energiescans: bij 2 bedrijven met een energierekening hoger dan €1 mln. zijn uitgebreide diepteanalyses uitgevoerd op bedrijfsprocessen om te komen tot energiebesparing, twee vergelijkbare scans zijn in voorbereiding en enkele bedrijven hebben interesse;
- Verduurzaming Amernet: er worden duurzame decentrale alternatieven verkend, zoals zonnethermie (Breda), Biomassa (Made, Breda), industriële restwamte (Tilburg) en groen gas uit zuiveringsslib (Gilze Rijen, Dongen). De stikstofproblematiek zorgt echter voor vertraging;
- Begin 2019 zijn de resultaten van de prijsvraag ‘Energielandschap van de Toekomst’ rondom de A16 bekendgemaakt. De inzendingen van de finalisten zijn een inspiratie voor de Energieke landschappen en partners die hieraan werken. Hierover zijn sessies georganiseerd, onder meer op het Energiefestival;
- Eind 2019 hebben PS de omgevingsvergunning voor 4 windmolens in de Karolinapolder goedgekeurd;
- Aardgasvrije wijken; met adviseurs per regio ondersteunen we de gemeenten met
het opstellen van transitievisies warmte voor 2021, in verbinding met het Expertise Centrum Warmte (EZK) en het Kennis- en Leerprogramma (BZK), zie ook Statenmededeling Warmtetransitie van 10 dec jl.;
- Verduurzaming eigen gebouwen; begin 2019 zijn 115 zonnepanelen op de sheddaken
van de nieuwbouw geplaatst. Met een aantal bedrijven op het Pettelaarpark en de gemeente ’s-Hertogenbosch onderzoeken we op welke manier we samen kunnen optrekken om het Pettelaarpark verder te verduurzamen;
- Op 7 november is het drukbezochte Energiefestival georganiseerd, waarbij o.a. het convenant ‘Brabant rijdt elektrisch’ ondertekend is;
- Onze communicatiestrategie voorziet in het verbinden van en kennisdelen tussen mensen
die (beroepsmatig) bijdragen aan de Brabantse energietransitie. We stimuleren Brabanders om zelf actie te ondernemen om meer bewustwording te creëren.