Inleiding

We constateren dat de geplande realisatie van ambitie en doelstellingen grotendeels zijn gerealiseerd. Desalniettemin hebben nagenoeg alle programma's te maken gehad met de vertragende effecten van de maatschappelijk-economische dynamiek in 2022, zoals inflatie, de energiecrisis, en distributieproblematiek. Prestaties die niet volledig zijn gerealiseerd worden naar verwachting in 2023 afgerond. Voor gedetailleerdere informatie verwijzen we naar de verantwoording in de diverse programma’s.  

Het afgelopen jaar is er veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van het beleidskader Toekomstbestendig Bestuur, waarbij gesprekken zijn gevoerd met medeoverheden, maatschappelijke partners en het bedrijfsleven. In november 2022 en januari 2023 zijn gesprekken gevoerd met gemeentesecretarissen, strategen, burgemeesters, wethouders, regiobestuurders, vertegenwoordigers van Brabantstad en waterschapbestuurders om het beleidskader te bespreken. Het beleidskader, inclusief het nieuwe provinciale participatiebeleid en de participatieverordening, zal ter besluitvorming voorliggen in Provinciale Staten in 2023. Verder is er langs drie actielijnen gewerkt aan de uitvoering van de bestuursopdracht Veilig en weerbaar Brabant, waarbij onder andere een tv-serie over ondermijning is gepresenteerd en een Brabantse norm weerbare overheid is ontwikkeld om een gezamenlijk basisniveau in de aanpak van ondermijning te stimuleren. Ook is er een reflectief onderzoek uitgevoerd naar de provinciale bijdrage aan de aanpak van ondermijning in Noord-Brabant, dat vergezeld ging van suggesties voor het vervolg en is aangeboden aan de gedeputeerde.

In 2022 zijn het Beleidskader Leefomgeving en Beleidskader Wonen en Werken opgesteld en aangeboden aan PS om in het tweede kwartaal van 2023 te worden vastgesteld. De uitvoering van de Aanpak Stikstof en de Brabantse Ontwikkelaanpak Stikstof 1.0 is voortgezet met de focus op natuurherstel, verlaging van stikstofdepositie en maatschappelijke economische ontwikkeling, ondanks onzekerheden als gevolg van landelijke beleidsontwikkeling en juridische ontwikkelingen. Het Brabants overzicht stikstofdata heeft bijgedragen aan het verzamelen van informatie over stikstofemissies en –deposities, en het Stikstofloket heeft ongeveer 50 casussen geadviseerd en ondersteund. In totaal is er een reductie van 46.000 kg ammoniakemissie en wordt 46.000 m2 stallen geminderd. In 2022 is er hard gewerkt aan de versnelling van de woningbouwopgave. Dit heeft geresulteerd in een topscore van 13.250 extra woningen. Verder is er in 2022 een verstedelijkingsstrategie opgesteld in samenwerking met het Rijk en de regio's. Provincies moeten voor oktober 2023 Ruimtelijk voorstel opstellen. Het startpakket is in december 2022 ontvangen.

Het programma Water en Bodem is voortvarend aan de slag gegaan met de uitvoering van het Regionaal Water en Bodem Programma 2022-2027 (RWP). In 2022 lag de aandacht bij de urgentie om op korte termijn (2027) te voldoen aan wettelijke eisen voor waterkwaliteit, waterbeschikbaarheid en natuur. Zo is met de waterschappen verder gewerkt aan onder meer beek-en kreekherstel en maatregelen om verdroging tegen te gaan. Tevens is met partners een doorstart gemaakt met bodemvitaliteitsmaatregelen via het traject BodemUP 2.0, zijn projecten rondom rivierverruiming verder opgepakt, en is gewerkt aan klimaatadaptatie in stedelijk gebied. De droge zomer van 2022 maakte eens te meer duidelijk hoe belangrijk de provinciale inzet voor een klimaatrobuust water- en bodemsysteem is. Op basis van het in 2022 uitgebrachte Droogte-advies voor Brabant, van de onafhankelijke Adviescommissie Droogte, en het in 2022 gepresenteerde rijksbeleid ‘Water en Bodem Sturend’ is geconstateerd dat aanpassing van het RWP mogelijk noodzakelijk is mede in het licht van uitvoerings-risico's.

Het Beleidskader Natuur is voor de periode 2023-2030 in oktober 2022 vastgesteld. Dit jaar is het natuurbeleid in Noord-Brabant in circa 150 gebieden in samenhang met andere opgaven zoals water, bodem, stikstof, klimaat en landbouw opgepakt. In 17 van deze gebieden komen veel opgaven nauw samen, namelijk 14 stikstofgevoelige Natura2000-gebieden en 3 gebieden met een grote klimaatopgave. Eind 2022 is vanuit de groenblauwe gebiedsgerichte aanpak in 7 gebieden een verkenning uitgevoerd, in 7 andere gewerkt aan het uitwerken van een gebiedsvisie en in 3 aan planuitwerking. Via Statenmededelingen is geïnformeerd over de voortgang.  

Het beleidskader Milieu 2030 "Een gezond milieu voor een gezonder leven" is in november 2022 vastgesteld. Het geeft invulling aan de Brabantse Omgevingsvisie met extra aandacht voor Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) en lichthinder. Het doel "van norm naar continue verbetering" sluit aan bij de ambitie om in 2050 op alle aspecten beter te presteren dan de wettelijke minimale norm. De verbeterfilosofie sluit aan bij de kernwaarden van de Omgevingsvisie en bij de opzet van de uitvoeringsagenda Schone Lucht Akkoord. Bij het uitwerken van onze opgaven kijken we altijd naar mogelijkheden om tegelijkertijd de luchtkwaliteit te verbeteren. Op basis van het beleidskader is eind 2022, de Uitvoeringsagenda Milieu 2023 vastgesteld.
 

In 2022 lag de focus bij het programma Economie, Kennis en Talentontwikkeling op uitvoering, in een jaar van herstel na de coronacrisis en nieuwe onzekerheden door de oorlog in Oekraïne en inflatie. Alle uitvoeringsagenda's onder het Beleidskader Economie 2030 zijn vastgesteld. In 2022 zijn onder andere 8 innovatiecoalities opgestart rondom maatschappelijke opgaven en sleuteltechnologieën, is er een kennispact afgesloten met alle Brabantse hoger onderwijsinstellingen en zijn datacoaches opgeleid om mkb bedrijven verder te helpen. In Breda is gestart met een campus en ecosysteem rondom de gamingsector. Ook is er een eerste stap gezet met betrekking tot de mainportstatus van de Brainportregio, met een omvangrijk pakket aan afspraken en investeringen tussen de provincie en het Rijk. Zo komt de groeimotor van Nederland niet stil te staan.

In 2022 ontstond naast transportschaarste lokaal ook afnameschaarste voor bedrijven. Brabant heeft actief bijgedragen aan het Landelijk Actieprogramma Netschaarste en is via de Taskforce Transportschaarste de samenwerking met netbeheerders en gemeenten gestart. De provincie heeft samen met de BOM en TNO (partner in Solliance) een samenwerkingsovereenkomst getekend om in de komende 3 jaar een nieuwe innovatieve productielijn te ontwikkelen van een nieuwe generatie flexibele dunne film zonnetechnologie. In de samenwerking met maatschappelijke partners speelden Brabant Geeft Energie (BGE) en het programma Sociale Innovatie Energietransitie (SIE) de hoofdrol. Er werd gestimuleerd om in RES regio’s in regionaal verband energiebesparing, en daarmee het structureel aanpakken van energiearmoede, te versnellen.

De dynamiek in de landbouwsector is erg groot. Met name veehouderijbedrijven zijn op zoek naar perspectief. Met de maatregelen in het kader van de Routekaart 2024 willen we veehouders ondersteunen. De transitie van het landbouw- en voedselsysteem komt op gang. Het in 2022 vastgestelde beleidskader voor het toekomstperspectief 2030 van het Brabantse landbouw- en voedselsysteem beschrijft de ambitie om een slim, waardevol, circulair en verbonden systeem te creëren. Daarbij wordt tegelijkertijd bevorderd dat het landbouw- en voedselsysteem zich op een goede wijze tot haar omgeving verhoudt. Met de Uitvoeringsagenda Mest wordt aandacht besteed aan professionele mestbewerking dicht bij de bron, wat cruciaal is voor een kringlooplandbouw die mest als waardevolle grondstof beschouwt en overlast minimaliseert. Bovendien wil Brabant ook op dit punt de innovatie bevorderen en een groene proeftuin zijn. Brabant heeft de meest ambitieuze doelstelling voor biologische productie en vergroot de vraag hiernaar door de inkoop van biologische catering bij overheden en bedrijven. Om vooral jonge boeren te behouden en steunen is een actieplan opgesteld. Deze kent vier hoofdlijnen: beter toegang tot kapitaal en middelen, meer podium voor jonge boeren, innovatie en toegang tot kennis en verbeterde instroom bij agrarisch onderwijs.   

Het rijk heeft in het kader van de versnelling NPLG een fiche gehonoreerd waarmee een intensivering kan worden gegeven aan de bevordering van natuur inclusieve landbouw, de biodiversiteitsmonitor melkveehouderij en het real time meten en monitoren. De opening van de Dutch Food Week vond dit jaar in Brabant plaats.

De uitvoering van het mobiliteitsbeleid stond in 2022 onder zware (financiële) druk door de nasleep van corona, de dynamiek rondom stikstof, vertraging in uitspraken van de Raad van State, teruglopende financiële middelen en de recente prijsstijgingen. 
Dit heeft bijvoorbeeld effect op de uitvoering van de basistaak van OV-concessie (programma 08), zowel de lopende als de aanbesteding van nieuwe concessies. De ambities uit de OV-visie passen we toe op het Programma van Eisen voor de aanbesteding West-Brabant en de noodconcessie Oost-Brabant. 
Ook de realisatie van projecten uit de ontwikkelagenda mobiliteit (programma 09) werd en wordt hierdoor beïnvloed, met name de uitvoering van een aantal wegenprojecten op korte termijn is onzeker. Om de impact van het aanhouden van deze projecten te beperken is extra inzet gerealiseerd, op onderhoud van onze provinciale wegen en de mobiliteitstransitie in Brabant. Tijdens het BO-MIRT zijn in 2022 over dit laatste punt belangrijke afspraken gemaakt, mede in het licht van o.a. de grote woningbouwopgave. 

We willen dat Brabant aantrekkelijk is voor inwoners, bezoekers en werknemers. Een Brabant dat onderscheidend is, waar tradities en innovatie samengaan. Waar we creativiteit, innovatie, inspiratie en verbeeldingskracht inzetten bij de aanpak van onze maatschappelijke opgaven. Hiertoe is in 2022 het integrale beleidskader Levendig Brabant 2030 voor het provinciale beleid voor Cultuur, Erfgoed, Sport en Vrijetijd vastgesteld. Het kader bevat de beleidsopgaven, ambitie, doelen en aanpak voor de periode 2023-2030, om te zorgen dat cultuur, erfgoed, sport en vrijetijd bijdragen aan een levendig Brabant voor iedereen. In 2022 is het pand naast het Noord-Brabants Museum, waar het Design Museum Den Bosch momenteel is gevestigd, aangekocht. Dit biedt de mogelijkheid om het museum uit te breiden en de omvangrijke topcollectie van JK Art Foundation te tonen, waardoor het museum een van de topmusea van Nederland. 

De provincie Brabant staat voor fundamentele transities op het gebied van energie, wonen, milieu, landbouw en voedsel, stikstof, en gezondheid, die grote impact hebben op het dagelijks leven van de inwoners. Het besef groeit dat er nieuwe wegen moeten worden ingeslagen om in de toekomst een welvarend Brabant te garanderen. Brede welvaart, inclusief gezondheid, staat centraal in het bestuursakkoord en de provinciale beleidskaders, waarbij de focus ligt op het verstevigen van de brede welvaart voor Brabanders. Met de in 2022 vastgestelde uitvoeringsagenda wil de provincie samen met partners werken aan het verankeren van brede welvaart in al het beleid en het vergroten en monitoren van het inzicht hierin. Een voorbeeld hiervan is het symposium Brede Welvaart dat in 2022 in samenwerking met de VBG is georganiseerd. Tijdens dit symposium is onder andere het landelijk kennisnetwerk Brede Welvaart gelanceerd.

Binnen programma's wordt gewerkt aan Brede Welvaart, zoals met de 'diep, rond, en breed' benadering vanuit beleidskader Leefomgeving. Water en Bodem draagt bij door verbetering van de waterkwaliteit, tegengaan van hittestress in stedelijk gebied, en het zorgen voor voldoende en kwalitatief hoogstaand drink- en zwemwater. Het beleidskader milieu legt de relatie tussen gezondheid en milieuhinder. Indicatoren voor Licht, Lucht en Geluid zijn uitgewerkt in een uitvoeringsagenda. De doelstelling "Steeds Beter" streeft naar 3 gezonde levensjaren extra voor alle Brabanders. Subsidie voor natuur- en landschapsbeheer draagt bij aan de hoeveelheid natuurgebied per inwoner en daarmee aan gezondheid. CO2-reductie en een fossielvrije energievoorziening zijn gericht op klimaatverandering en toekomstbestendigheid, en daarmee gezondheid. Landbouw en Voedsel biedt informatie over en toegankelijkheid tot gezond Brabants voedsel, bijvoorbeeld door hun bijdrage aan Dutch Food Week. Sport, Cultuur en Erfgoed zorgen voor een aantrekkelijke provincie om in te sporten en recreëren, en dragen daarmee bij aan Brede Welvaart.

In 2021 is het beleidskader Gezondheid (2021-2030) vastgesteld. Op grond daarvan is in 2022 de eerste dag van de gezondheid georganiseerd. In de begroting 2023 is per begrotingsprogramma één effectindicator gezondheid opgenomen. Alle programma's moeten bijdragen aan het realiseren van drie gezonde extra levensjaren van de Brabander. Bij de jaarstukken 2023 zal voor het eerst verantwoording worden afgelegd op deze indicatoren. In 2022 is daartoe de voorbereiding voor het Gezondheid Informatie Knooppunt gestart, een informatiesysteem dat de voortgang van gezondheid en de gezondheidsindicatoren monitort. 

Als gevolg van de digitale transformatie digitaliseren en dataficeren zowel onze samenleving als economie in toenemende mate. Ook in onze provincie is de digitale transformatie volop ingezet. In 2022 is aan de hand van de Uitvoeringsagenda Digitale Transformatie het datagedreven werken verder geconcretiseerd. Onder meer door data en beleid sterker te koppelen via het project iCatchers, de sturing op digitalisering te versterken, data te benutten voor het verbeteren van bedrijfsprocessen en door nieuwe instrumenten te ontwikkelen zoals het DataLab en Digital Twinning. Het Datalab heeft zich in 2022 ontwikkeld tot de hub voor datagedreven werken waar programma's terecht kunnen bij datavraagstukken. We zien dat hybride en digitaal werken wordt omarmd, wat een goede basis biedt voor verdere ontwikkelingen. Transparantie in wat we doen en oog houden voor de menselijke maat loopt als een rode lijn door alle activiteiten. 
Ook binnen de programma's bleef digitalisering in 2022 een speerpunt. Naar verwachting wordt medio 2023 de wet ingevoerd. Hierbij speelt digitalisering een belangrijke rol middels het ‘Digitaal Stelsel Omgevingswet'. Overigens gaat deze ingrijpende, omvangrijke digitalisering niet zonder horten en stoten en lijkt het nog wel een uitdaging om dit tijdig en met de juiste kwaliteit gereed te krijgen. 
Er is veel aandacht besteedt binnen het programma Water en Bodem voor datagedreven werken. De digitale en interactieve toestandsrapportage ‘Brabant InZicht’ is geheel geactualiseerd. Beheer en onderhoud van de datastromen zijn geprofessionaliseerd en de achterliggende data zijn voortaan opgeslagen op het provinciale dataplatform. Ook het milieu heeft baat bij digitalisering, de provincie monitort lucht middels (roulerende) meetsystemen. In 2022 is ook de website geo-informatie ontwikkeld van het energiesysteem van Noord-Brabant, waarin data (van RES-en) bijeen is gebracht en de Energiemonitor in opgenomen is. In Voedsel en Landbouw is bijgedragen aan digitalisering met projecten als de Boerderij van de toekomst/praktijkcentrum voor de precisielandbouw en de ontwikkeling van onkruidbestrijdende robots.