Programma 1 Bestuur en veiligheid

Inleiding

Zoals aangekondigd in de begroting is in 2023 gewerkt aan de totstandkoming van het beleidskader Toekomstbestendig bestuur. Op 5 december 2023 stelden GS het concept-beleidskader vast. Volgens planning bespreken PS op 8 maart 2024 het beleidskader. De volgende fase is het opstellen van een uitvoeringsagenda dat in de eerste helft van 2024 zijn beslag zal krijgen. Het jaar 2023 heeft in het teken gestaan van het beleidskader Toekomstbestendig bestuur dat opgebouwd is uit de vier pijlers (1) slagvaardig bestuur, (2) democratisch bestuur, (3) rechtmatig bestuur en (4) veilig en weerbaar bestuur. Achtergrond voor het opstellen van het beleidskader vormen de grote opgaven waar Brabantse gemeenten, waterschappen en de provincie voor staan. De urgentie is hoog: onze ruimte is schaars, de Brabantse arbeidsmarkt krap en onze natuur vraagt onze volle aandacht. Het realiseren van deze opgaven kunnen we als bestuurslagen niet alleen en we nodigen onze partners uit om samen de schop in de grond te zetten. Ieder vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijkheid. We hebben een belangrijke verantwoordelijkheid om Brabant toekomstbestendig te ontwikkelen. Daarbij is een sterk openbaar bestuur een randvoorwaarde. Onze uitgangspositie is goed: Brabant wordt al goed bestuurd en samenwerking zit in het DNA van Brabant. Tegelijkertijd zien we verschillende aanleidingen om ons heen, waardoor wij denken dat het beter kan en moet. Met dat doel voor ogen hebben wij het beleidskader Toekomstbestendig Bestuur opgesteld.

Gezondheid is een samenbindend thema dat dwars door alle beleidsprogramma’s loopt. Gezondheid is een belangrijk uitgangspunt van de Omgevingswet. We werken eraan om gezondheid in alle provinciale programma's een plek te geven volgens het principe “Health in all Policies. Dit geven we vorm door per beleidsprogramma minimaal één gezondheidsindicator op te nemen in de begroting die bijdraagt aan drie gezonde levensjaren erbij voor iedere Brabander. Eind 2023 is de 1e versie van het Gezondheid Informatie Knooppunt opgeleverd, een informatiesysteem dat de voortgang van de gezondheidsindicatoren monitort. De tweede dag van de gezondheid is georganiseerd om samen met onze partners stappen te zetten in de beweging van zorg naar gezondheid. Daar is de ontwikkeling van een online platform ‘de Gezonde Brabander’ aangekondigd.

Interbestuurlijk toezicht draagt bij aan een sterk bestuur in Brabant en helpt de gemeenteraden en besturen van gemeenschappelijke regelingen en waterschappen in hun toezichtrol. In samenwerking met de vereniging van Brabantse gemeenten (VBG) is in 2023 het rapport naar de financiële situatie van gemeenten ‘investeren in de eerste overheid’ aangeboden aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In financieel onzekere tijden een duidelijk signaal, niet alleen namens onze Brabantse gemeenten, maar ook vanuit interbestuurlijk toezicht voor het scheppen van duidelijkheid en stabiliteit in de financiering van gemeenten om daarmee toekomstbestendig te zijn.

Onder de noemer Veilig en Weerbaar Bestuur vormen wij één front met Brabantse gemeenten en onze ketenpartners om de problematiek van ondermijnende criminaliteit in Brabant het hoofd te bieden. Het gaat dan om de ontwikkeling van instrumentarium en kennis en een gemeente-overstijgende aanpak van kwetsbare locaties (zoals vakantieparken, bedrijventerreinen en het buitengebied). In het bijzonder verwijzen wij naar de dit jaar uitgevoerde 1-meting, voortbouwend op de 0-meting uit 2018, naar de vitaliteit van de Brabantse vakantieparken. Wij verwijzen hiervoor, alsmede voor de vervolgaanpak, naar de memo gedeputeerde van 4 december 2023. Wat betreft de Risk Factory wordt door de samenwerkende partijen onderzocht of dit concept ingezet kan worden voor de doelgroep senioren en zo ja, op welke wijze. Implementatie van de twaalf aanbevelingen uit het Masterplan Interne Weerbaarheid is afgerond. In het bijzonder hebben we daarbij een nog beter fundament gelegd voor een integere organisatie en de veilige uitvoering van de publieke taak.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

Bevorderen van bestuurlijke en maatschappelijke weerbaarheid en integriteit

Omschrijving (toelichting)

Indicatoren:

Door een online social media campagne is de meldingsbereidheid positief beïnvloed.
Een inmiddels beschikbaar risicotaxatietool ondermijning bedrijventerreinen met indicatoren vergroot de mogelijkheden om criminaliteit en ondermijning op bedrijventerreinen tegen te gaan.
Uitvoeren van de handreikingen en acties uit de Brabantse norm weerbare overheid door gemeenten en provincie versterkt een weerbare overheid in Noord-Brabant (“de dijken overal even hoog").

Kwaliteit (indicator)

Kwaliteit (toelichting)

Vergroten van de bewustwording en meldingsbereidheid is de rode draad bij vrijwel alle activiteiten. Mede door de samenwerking met het Platform Veilig Ondernemen maken steeds meer gemeenten gebruik van de risicotaxatietool ondermijning bedrijventerreinen. Vanwege het afbreukrisico is dit een behoedzaam proces. Het belang van de Brabantse norm weerbare overheid wordt structureel onder de aandacht gebracht, in het bijzonder tijdens een congres voor gemeentesecretarissen en het beschikbaar stellen van een e-learning integriteit en weerbaarheid aan gemeenten. Ook de provincie zélf geeft voor de eigen organisatie uitvoering aan de voor de provincie relevante onderdelen.

Wat hebben we daarvoor gedaan?

Brede Welvaart incl. Gezondheid

Omschrijving (toelichting)

Verstevigen Brede Welvaart voor alle Brabanders

Het streven is een Brabant in goede balans waar mensen willen zijn en willen komen, waar het fijn is om te wonen en te leven. Om de voortgang inzichtelijk te maken en om te bepalen hoe Brabant ervoor staat kiezen we Brede Welvaart als maatstaf en stellen we een uitvoeringsagenda op.

Indicator

We stellen een uitvoeringsagenda brede welvaart op. Na vaststelling zullen indicatoren en streefwaarden worden verwerkt.

Gezondheid

We streven naar 3 gezonde levensjaren erbij voor elke Brabander in 2030.

Indicators:

De Levensverwachting in als Goed Ervaren Gezondheid (LGEG, RIVM 4 jaarlijks uit GGD Volwassenmonitor). Op het moment van het vaststellen van de ambitie ‘drie gezonde levensjaren erbij voor iedere Brabander’, was de LGEG in Brabant voor het laatst gemeten in 2016. Inmiddels hanteert het RIVM een andere rekenmethode waardoor cijfers uit 2016 niet te vergelijken zijn met de nu beschikbare cijfers uit 2020. Om die reden nemen wij nu als referentiejaar 2020 voor genoemde ambitie. In GGD-regio West-Brabant was de LGEG in dat jaar 66,3 jaar, in GGD-regio Hart voor Brabant 66,8 jaar en in GGD-regio Brabant Zuidoost 67 jaar. Brabantbreed 66,7 jaar.
Alle begrotingsprogramma’s hebben met ingang van de begroting 2023 tenminste één gezondheidsindicator opgenomen in de begroting 2023

Kwaliteit (indicator)

Kwaliteit (toelichting)

Verstevigen Brede Welvaart voor alle Brabanders

De uitvoeringsagenda is eind 2022 vastgesteld en in 2023 zijn we gestart met de uitvoering van de activiteiten.

Gezondheid

Volgens het principe “Health in all Policies’ hebben alle begrotingsprogramma’s één gezondheidsindicator opgenomen in de begroting 2023

Wat hebben we daarvoor gedaan?

Een toekomstbestendig openbaar bestuur

Omschrijving (toelichting)

Indicatoren:

In 2023 formuleren we een participatiebeleid en -verordening voor de provinciale organisatie.
Inwoners zijn bij tenminste zes beleids- en uitvoeringsontwikkelingstrajecten betrokken tot en met 2023.
De kwaliteit van het openbaar bestuur bevorderen we via bestuurlijke samenwerking in Brabant

Kwaliteit (indicator)

Kwaliteit (toelichting)

Onze ambitie was en is om de kwaliteit van het openbaar bestuur en de bestuurlijke samenwerking te blijven verbeteren, zowel binnen Brabant met (maatschappelijke) partners, als met de andere provincies (Interprovinciaal Overleg) en het Rijk. In 2023 is het beleidskader Toekomstbestendig Bestuur opgesteld. Toekomstbestendig bestuur vraagt onder andere om een bestuur dat functioneert als één overheid door overheidslagen, schaalniveaus en maatschappelijke opgaven heen. Hiervoor zijn slagkracht en schakelkracht essentieel. We hebben geïnvesteerd in de bestuurlijke samenwerking, op regionaal en interregionaalniveau. Dat deden we onder meer via de regionale Ontwikkeldagen, BrabantStad en de samenwerkingsagenda met de Vereniging Brabantse Gemeenten (VBG).

Wat hebben we daarvoor gedaan?

Gemeenten, waterschappen en Gemeenschappelijke Regelingen voeren hun wettelijke taken conform de wet uit

Omschrijving (toelichting)

Indicator:

Eind 2023 kunnen we minstens 75% van de Gemeenten, waterschappen en Gemeenschappelijke Regelingen als ‘voldoet’ beoordelen en is er geen die een ‘voldoet niet’ heeft gekregen. (Beoordelingen: voldoet / voldoet gedeeltelijk / voldoet niet

Kwaliteit (indicator)

Kwaliteit (toelichting)

Interbestuurlijk toezicht geeft voor 2023 het volgende beeld:

Financieel toezicht: groen
53 gemeenten hebben de beoordeling ‘voldoet’. Bij 3 gemeenten is sprake van ‘voldoet gedeeltelijk’ waarbij in het laatste begrotingsjaar financieel evenwicht wordt bereikt door de betreffende gemeente.
Huisvesting vergunninghouders: rood
Vanwege de vluchtelingencrisis is de druk op de gemeenten groot om te kunnen voldoen aan de taakstelling voor de huisvesting van vergunninghouders. Alhoewel de taakstelling in de tweede halfjaar is bijgesteld doordat de IND en het COA een achterstand hadden met het verwerken van de vergunningaanvragen, is het de gemeenten niet gelukt om alle toegewezen vergunninghouders te huisvesten. Het aantal gemeenten in de categorie ‘voldoet’ is 21, 22 gemeenten ‘voldoet niet’, 4 gemeenten ‘voldoet gedeeltelijk’ en 9 niet met verschoonbare redenen.
Informatie & Archiefbeheer: rood
Eén gemeente en één gemeenschappelijke regeling hebben het oordeel ‘Voldoet niet’. Deze toezichtontvangers hebben het gevraagde informatiearrangement niet of niet tijdig aangeleverd. Twee gemeenschappelijke regelingen hebben, ondanks het indienen van een informatiearrangement, geen inhoudelijk oordeel ontvangen vanwege het ontbreken van een voldoende actuele inspectierapportage van de archivaris, en vanwege het voor het eerst indienen van een informatiearrangement.
Omgevingsrecht: rood
80% van de gemeenten heeft een met beoordeling ‘voldoet’, 10 gemeenten ‘voldoet gedeeltelijk’ en één gemeente ‘voldoet niet’ en is daardoor onder actief toezicht geplaatst.

Wat hebben we daarvoor gedaan?

Inzet verbonden partijen

Voor het realiseren van de doelstellingen uit dit begrotingsprogramma worden onderstaande verbonden partijen ingezet:

Nadere informatie over verbonden partijen staat in de paragraaf Verbonden partijen.

Heeft het gekost wat het mocht kosten?

Bedragen x € 1.000		Begroting 2023	Begroting 2023	Jaarrekening 2023	Verschil begroting -
		oorspronkelijk	na wijziging	realisatie	realisatie
Lasten
	Programmalasten	17.265 N	15.942 N	13.302 N	2.640 V
	Toegerekende organisatiekosten	5.969 N	7.556 N	6.084 N	1.472 V
Totaal Lasten		23.234 N	23.498 N	19.387 N	4.112 V
Baten
	Programmabaten	2 V	302 V	447 V	144 V
	Bijdrage in toegerekende organisatiekosten	0	0	246 V	246 V
Totaal Baten		2 V	302 V	693 V	391 V
Saldo van baten en lasten		23.232 N	23.196 N	18.694 N	4.502 V

Toelichting verschil begroting – realisatie

1. Bestuur en veiligheid - Afwijking lasten (bedragen x € 1.000)	4.112 V
Kosten GS	266 V
De onderbesteding binnen de budgetten voor de kosten van GS hangen vooral samen met de lagere kosten voor reis- en verblijfkosten en een vrijval van € 150.000 uit de voorziening Appa. In de voorziening Appa zijn de pensioenverplichtingen van de provinciale bestuurders opgenomen. Jaarlijkse vind een actuariële herberekening plaats op basis van de levenskansen en de rekenrente. Deze vrijval houdt verband met de toegenomen rekenrente.

Kennis en onderzoek	533 V
Er hebben minder onderzoeken plaatsgevonden waarbij kosten lager zijn uitgevallen dan begroot.

IPO Kwaliteit openbaar bestuur	362 V
De lasten zijn in 2023 lager uitgevallen door een lagere bijdrage aan IPO vanuit dit programma als gevolg van herijking van de IPO-begroting.

Brede Welvaart	311 V
Voor Brede Welvaart is in 2023 nog gebruik gemaakt van de inzet van ZET vanuit bestaande middelen. Dit gaf ons extra kennis en capaciteit om bepaalde projecten zelf hiermee uit te voeren in plaats van het verstrekken van aanvullende opdrachten. Tevens heeft het voortijdig stoppen van BOF2 ervoor gezorgd dat er minder kosten zijn gemaakt t.a.v. de verdere inrichting van het fonds.

Veiligheid	626 V
De onderschrijding op Veiligheid komt met name door een ontvangen teruggave van de btw van het samenwerkingsverband Taskforce-RIEC Brabant Zeeland over 2020 en 2021. Dit volgt uit afspraken van het samenwerkingsverband met de Belastingdienst over afgelopen jaren. Deze afspraken zijn in 2023 afgerond waardoor in dit jaar de verrekening van de compensatie van btw tot een teruggave leidt.

Toegerekende organisatiekosten	1.472 V
De toegerekende organisatiekosten komen op basis van de gerealiseerde uren-inzet lager uit.

Overige: saldo van overige lagere en hogere lasten	542 V
1. Bestuur en veiligheid - Afwijking baten (bedragen x € 1.000)	391 V
Bijdrage in toegerekende organisatiekosten	246 V
De toegerekende organisatiekosten komen op basis van de gerealiseerde uren-inzet hoger uit.

Overige: saldo van overige lagere en hogere baten	144 V