Programma 03 Natuur, water en milieu

In 2018 zijn belangrijke stappen gezet en is tegelijkertijd duidelijk geworden dat de opgaven er niet kleiner op zijn geworden. Na de Klimaattop Zuid-Nederland is een eerste Uitvoeringsprogramma klimaatadaptatie Zuid-Nederland vastgesteld.  Tevens is een tussentijds beeld van de voortgang geschetst met de evaluatie PMWP, aangevuld met de inzichten van verdiepende evaluaties op het gebied van verdrogingsaanpak natuur en de waterkwaliteit in de kleine oppervlaktewateren in Brabant. Op basis van een Midterm Review van de prestatieafspraken met de waterschappen zijn aanvullende afspraken gemaakt.

Met de aanpassing van de beleidsregel grondwateronttrekkingen is de duurzame benutting van grondwater veiliggesteld. Om de waterkwaliteit te verbeteren zijn zowel waterschappen als agrarische ondernemers veel maatregelen aan het uitvoeren en maken we regionale analyses die inzicht bieden in te nemen maatregelen (onder andere vanuit het 6^e Nitraatactieprogramma).

De resultaten van de Brede screening Maas laten zien dat een aanpak van de zogenoemde opkomende stoffen, onder andere medicijnresten, nodig is. Hiertoe zijn met enkele ziekenhuizen, waterschappen en drinkwaterbedrijven samenwerkingsovereenkomsten, pilots en projecten gestart. Vanuit de Brabantse Health Deal pakken we medicijnresten in afvalwater aan.

De uitvoering van de bestuursopdracht Vitale bodem ligt op koers en de bewustwording van het belang van een vitale bodem is toegenomen. In 2018 is het lectoraat Bodem ingesteld bij de HAS. De toestand van de Brabantse bodem (vitaliteit en in staat tot gebruiksfunctie) is in kaart gebracht: een groot deel van de bodems in natuur- en landbouwgebieden verkeert in een matige staat.
Flinke vorderingen zijn gemaakt in het sinds 2017 lopende traject Warme overdracht. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet gaan de bevoegdheden van de provincie op het gebied van bodem over naar de gemeenten. Voor de provinciale infrastructuur is het Actieplan geluid vastgesteld, dit plan leidt tot een aanzienlijke afname in 2023 van het aantal ernstig door geluid gehinderde en slaapgestoorde mensen. Over de realisaties m.b.t. vergunningverlening, toezicht en handhaving zijn de eindrapportages van de omgevingsdiensten nog niet ontvangen. Hierover zullen wij u in mei nog nader informeren via een statenmededeling.

In 2018 is hard gewerkt aan de realisatie van de PAS-herstelmaatregelen. De eerste projecten zijn inmiddels uitgevoerd. Naast verbetering van de biodiversiteit in de natuurgebieden (door o.a. PAS-herstelmaatregelen en het uitvoeringsprogramma Biodiversiteit en Leefgebieden) is ook veel geïnvesteerd in de natuur en het landschap buiten de natuurgebieden. Zo zijn wij ondernemers gaan helpen om de overstap te maken van traditionele landbouw naar natuurinclusieve landbouw en zijn veel projecten uitgevoerd in het kader van Landschappen van Allure. Ook is er veel belangstelling voor de subsidieregeling voor de inrichting van gezonde, klimaatbestendige en groene schoolpleinen.

Steeds meer initiatiefnemers weten de weg te vinden naar het Groen Ontwikkelfonds Brabant voor subsidie voor de realisatie van het Natuurnetwerk Brabant. Daarbij valt op dat steeds meer particulieren en agrariërs zelf natuur willen realiseren. In 2018 lag de realisatie van de grondverwerving op schema en bleef de realisatie van de inrichting enigszins achter op de planning.

Voor het realiseren van de doelstellingen uit het programma worden de onderstaande verbonden partijen ingezet:

• Fonds Nazorg Gesloten Stortplaatsen
• Groen Ontwikkelfonds Brabant BV
• Omgevingsdienst Brabant Noord
• Omgevingsdienst Midden-en West-Brabant
• Omgevingsdienst Zuidoost Brabant
• Brabant Water

In de paragraaf verbonden partijen en in de bijlagenbundel –bijlage 3a van de Jaarstukken is nadere informatie opgenomen, o.a.  op welke wijze deze verbonden partijen bijdragen aan de doelstellingen van het programma Natuur, water en milieu.

Programma Water staat voor veilig, voldoende en schoon water waarbij het waterbeleid samen met het milieubeleid is vastgelegd in het Provinciaal Milieu- en Waterplan (PMWP) met bijbehorende dynamische uitvoeringsagenda (DUA).

In 2018 hebben de Tussenevaluatie PMWP, de Evaluatie Verdrogingsaanpak natuur en Midterm review STUW (Samenwerkingsovereenkomst Ter Uitvoering van de Waterdoelen) zicht gegeven op de voortgang en effectiviteit van de aanpak. Beleidsmatige duiding van de evaluaties volgt in 2019.

Toelichting lasten

Deltaprogramma: Zoetwatervoorzieningen Hoge Zandgronden

Betreft doorlopende subsidieregeling voor de waterschappen waarbij aanvragen over de jaargrens zijn gevallen en in 2019 gerealiseerd worden. Dit leidt tot een onderschrijding van €0,7 mln.

STUW (Samenwerkingsovereenkomst Ter Uitvoering Waterdoelen)

STUW realisatie loopt achter (voornamelijk op verdroging) vanwege uitvoeringsdruk waterschappen ten aanzien van PAS, wateroverlast en inzet op STUW/Kaderrichtlijn Water. Dit leidt tot een onderschrijding van € 0,5 mln.

POP3 bijdragen Water

Vertraging subsidieverleningsproces projecten waterkwaliteit leidt tot een onderschrijding van € 1,5 mln.

Gezonde leefomgeving Water

Het ophalen van haalbare ven herstelprojecten samen met externe partners heeft langer geduurd en resulteert in het openstellen van een subsidieregeling medio 2019.

Toelichting baten

Overig

Binnen programma Water is €0,2 mln meer inkomsten binnen gekomen dan oorspronkelijk geraamd. Met name met betrekking tot ‘Ruimtelijke adaptatie & Design thinking (DDW)’ en tot cofinanciering Rijkswaterstaat in omgevingswet gerelateerde projecten.

De productgroep Milieu gaat over een breed scala van onderwerpen, zoals luchtkwaliteit, geluidhinder, gezondheid, bodem en ondergrond, afvalstoffen, stortplaatsen, drugsdumpingen, externe veiligheid, duurzaamheid en groene groei. Op de onderwerpen worden wettelijke taken en ambities uitgevoerd. De doelstellingen van de productgroep worden gerealiseerd middels de programma’s Milieu en Gezondheid en Omgevingsrecht, Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving, Externe veiligheid. De doelstellingen/maatschappelijke effecten dragen bij aan een gezonde, duurzame en veilige fysieke leefomgeving voor Brabant.

Duurzaamheid bereiken we enerzijds door zuinig te zijn op de fysieke leefomgeving en daarin kader stellend en toetsend op te treden. Dit past ook bij onze wettelijke taken op dit gebied. We gaan echter nog een stap verder en zijn mede vormgever van duurzaamheid. We gaan uit van een systeemaanpak, waarbij het gebruik in balans dient te zijn met de fysieke ondergrond van bodem en water. Dit systeemdenken stelt eisen aan de gebruikers en het gebruik. Niet enkel in beperkende zin, maar juist ook uitnodigend en perspectiefrijk.

In het kader van de coördinerende rol die provincie heeft bij Vergunningverlening, toezicht en handhaving, werd dit jaar aandacht gevraagd voor de integrale aanpak van de mestfraude en de problematiek van GenX.

Toelichting lasten

Bodem

Door vertraging in de uitvoering van de saneringen verlopen de realisaties niet volgens planning. Dit leidt tot een onderschrijding van € 2,3 mln.

Opruiming Drugsafval

Er zijn voor € 0,6 mln minder opruimingssubsidies drugsdumpingen aangevraagd dan voorzien. Dit bedrag zal worden overgeheveld en worden ingezet voor de subsidieregeling ‘Opruiming drugsafval’ in 2019.

Omgevingsdiensten

De onderbesteding is voor het grootste deel het gevolg van een positief jaarrekeningresultaat van de omgevingsdiensten. De omgevingsdiensten betalen feitelijk terug wat in het voorafgaande jaar teveel betaald is door de deelnemers. De oorzaak van het positieve verschil zit met name bij de omgevingsdienst Midden- en West Brabant (OMWB), door een flink hogere omzetvolume.

Kassiersfunctie IPO BOOG

Voor het IPO BOOG krijgt de provincie jaarlijks €0,4 mln beschikbaar vanuit het Rijk. Vervolgens vindt een afrekening plaats op basis van de werkelijk gemaakte kosten. In 2018 was het IPO BOOG niet volledig belegd, wat leidt tot een onderschrijding van €0,2 mln.

Milieu Effect Rapportages (MER)

Een aantal MER-procedures zijn vertraagd waardoor deze niet hebben geleid tot een adviesverzoek aan de MER-commissie.

Interim bedrijvenregeling bodemsaneringen

De provincie fungeert als doorgeefluik voor de Interim bedrijvenregeling m.b.t. bodemsaneringen vanuit het Rijk. De gemaakte kosten waren niet geraamd. Dit leidt tot een overschrijding van € 3,7 mln. Deze kosten worden teruggevorderd bij het Rijk.

Voorziening nazorg stortplaatsen

Uit de concept jaarrekening 2018 van het Nazorgfonds blijkt dat de egalisatiereserve van het Nazorgfonds per 31 december 2018 € 1,2 mln negatief loopt. De reden hiervoor is dat het netto resultaat van de belegde voorziening in het Nazorgfonds langere tijd is achtergebleven bij de jaarlijkse oprenting van de voorziening. Deze voorziening heeft betrekking op de inmiddels gesloten stortplaatsen. Omdat de provincie garant staat voor de negatieve egalisatiereserve bij de gesloten stortplaatsen heeft de provincie een voorziening getroffen.

Toelichting baten

Toelichting baten

Interim bedrijvenregeling bodemsaneringen

De terugvordering van het Rijk van de gemaakte kosten voor de interim bedrijvenregeling m.b.t. bodemsaneringen waren niet geraamd.

Een vitale natuur en waardevolle landschappen zijn onmisbare bouwstenen voor het welzijn van mensen en voor de ontwikkeling van Brabant als belangrijke kennis- en innovatieregio. In een aantrekkelijke groene provincie is het immers beter wonen, werken, leven en verdienen.

Het Brabantse natuur- en landschapsbeleid is vastgelegd in de beleidsvisie Brabant Uitnodigend Groen (BrUG). Deze beleidsvisie loopt van 2012 t/m 2022 en is tussentijds in 2017 geëvalueerd. In BrUG zijn 4 doelen onderscheiden:

1. Komen tot een samenhangend en robuust netwerk van natuurgebieden (het NNB).
2. Behoud en herstel van biodiversiteit Brabantbreed.
3. Behoud en ontwikkeling van een Brabants mozaïek van landschappen met regionale identiteiten.
4. Verankering van natuur en landschap in de samenleving.

Dit doen we vooral door het stimuleren en faciliteren van (manifest)partners bij de realisatie van het Natuurnetwerk Brabant (NNB), het subsidiëren van partners die natuur beheren en werken aan verbetering van biodiversiteit en karakteristieke landschappen én door het verbinden van natuur en landschap met de economie en de maatschappij. Ook zorgen we voor heldere kaders (bv. het natuurbeheerplan) en dragen we bij aan groene wet- en regelgeving (bv. de Wet Natuurbescherming).

De productgroep Natuur en landschap heeft een nauwe relatie met het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB; productgroep 03.04). Het GOB financiert initiatiefnemers die het Natuurnetwerk Brabant (NNB) realiseren en daarmee bijdragen aan een samenhangend en robuust netwerk van natuurgebieden.

Toelichting lasten

Transitie Dienst Landelijk Gebied projecten

Aan de zogenoemde ‘transitie DLG-projecten’ is minder uitgegeven dan verwacht. De eindafrekening met de aannemer voor Groote Peel heeft vertraging opgelopen, voor Weerijs-Zuid zijn minder kosten gemaakt en voor De Hilver schuift een uitbetaling aan de gemeente voor de restopgave door naar 2019.

POP3 bijdragen Natuur (Plattelands Ontwikkelings Programma)

Voor de POP-openstelling voor het PAS en de N69 zijn beschikkingen doorgeschoven naar 2019 voor € 5,3 mln. De subsidie voor het PAS-project  is voor een lager bedrag beschikt dan is aangevraagd. Hierdoor vloeit er een bedrag € 2,1 mln. terug naar de PAS-reserve. Voor de Leader openstelling voor de N69 zijn in 2018 minder beschikkingen afgegeven dan gepland. Deze worden doorgeschoven naar 2019.

SNL beheer

De subsidieregeling natuur- en landschapsbeheer wordt door onder andere RVO (Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland) uitgevoerd. De provinciale uitgaven komen € 1 mln hoger uit dan geraamd.

Uitgaven natuurcompensatie

De aanvragers hebben een langere looptijd nodig om een voldoende onderbouwde aanvraag in te dienen. De oorspronkelijke openstelling van de regeling liep tot 3 december 2018. Om aanvragers de gelegenheid te geven om toch gebruik te laten maken van deze regeling wordt de regeling dan ook met een jaar verlengd naar 3 december 2019. Daarmee dient ook het beschikbare budget voor deze subsidieregeling met een jaar verlengd te worden en overgeheveld te worden naar 2019.

Programmatische Aanpak Stikstof/Natura 2000

Eind 2018 zijn er nog diverse aanvragen ontvangen voor de subsidieregeling natuur onderdeel PAS die niet meer beschikt zijn in 2018, maar tot een bedrag van € 6 mln doorschuiven naar 2019.. Daar staat tegenover dat de bijdrage aan provincie Limburgvoor PAS ad € 9,8 mln die geraamd was in de begroting 2019 al in 2018 werd gerealiseerd.

Programma budget realisatie NNB

De uitvoeringskosten van PAS-herstelmaatregelen en NNB door waterschap De Dommel (€1,5 mln) zijn bij nader inzien verantwoord op de post ‘PAS en Natura 2000’ in plaats van ten laste van het ‘Programmabudget realisatie NNB’. De raming wordt in 2019 hierdoor bijgesteld.

Groen-blauwe diensten (Stika)

De Catalogus groenblauwe diensten is vernieuwd en per 26 oktober 2018 goedgekeurd door de Europese Commissie (EC). Door de late goedkeuring door de EC konden er in 2018 geen nieuwe gebiedscontracten meer worden afgesloten voor De Peel - Boven Dommel en Baronie III. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) voert de regeling uit op basis van gebiedscontracten. RVO kent de aanvragen per jaar toe welke als prestatie in onze begroting zijn opgenomen.

Biodiversiteit gekoppeld aan reserve Natuur en landschapsbeleid

Het budget voor de openstelling van de subsidieregeling was € 7,5 mln. Dit bedrag is niet helemaal benut. Er is voor ? 6,8 mln aan subsidies verleend. Daarnaast zijn er voordelige afwikkelingsverschillen door lager vastgestelde projecten vanuit vorige openstellingen. Het geld vloeit terug naar de reserve en is beschikbaar voor nieuwe openstellingen.

Overig

Binnen de productgroep hebben zich verspreid over de diverse producten onderbesteding voorgedaan zoals Gebiedsimpuls N69 tlv SIF (€  0,4 mln),  BrUG; uitwerking Natuur + Samenleving (€ 0,4 mln), Kleine landschapselementen (€ 0,1 mln) Werkbudget uitvoeringsnota "Uitnodigend Groen" (€ 0,1 mln) en diverse kleine posten (0,4 mln).

Toelichting baten

Toelichting baten

Groen-blauwe diensten (Stika)

Zie tekst bij uitgaven. De verplichtingen en eventuele voordelen vanuit de contracten komen voor 50% ten laste of gunste van de contractpartners (gemeenten en waterschappen).

Het Brabants natuurbeleid is vastgelegd in de beleidsvisie Brabant Uitnodigend Groen (BrUG) en is ondermeer gericht op de verbetering van de biodiversiteit. Deze biodiversiteit is sterk afhankelijk van een robuust en samenhangend natuurnetwerk. Daarom heeft de provincie de doelstelling om het volledig Natuurnetwerk Brabant (NNB) in 2027 te hebben gerealiseerd.

De totale NNB-opgave (2012 t/m 2027) is als volgt:

• Het verwerven van 6.500 ha in het rijksdeel van het NNB.
• Het verwerven van 3.100 ha in het provinciaal deel van het NNB.
• Het inrichten van 15.200 ha in het NNB.
• Het realiseren van 1.775 ha (710 km) ecologische verbindingszone.
• Het verwerven en inrichten van 135 ha agrarische grond binnen de bestaande natuur.

Om het volledige NNB te realiseren is op 1 mei 2014 het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) opgericht. Eind 2017 hebben PS aanvullende instrumenten voor realisatie van het NNB beschikbaar gesteld. In vervolg hierop is in 2018 de opdracht aan het GOB aangepast. Deze is nu als volgt:

• Het verwerven van 3.474 ha in het rijksdeel van het NNB.
• Het verwerven van 1.938 ha in het provinciale deel van het NNB.
• Het inrichten van 7.354 ha in het NNB.
• Het realiseren van 1.775 ha (710 km) ecologische verbindingszone.
• Het verwerven en inrichten van 135 ha agrarische grond binnen de bestaande natuur.
• De mogelijkheid om gebouwen aan te kopen.
• De mogelijkheid tot het door de provincie laten aankopen van ruilgrond tot maximaal 1.100 ha.

Niet de gehele realisatie van het NNB loopt via het GOB:

• De provincie financiert de projecten die vóór 1 mei 2014 zijn gestart, de zgn. pré-GOB projecten (Lenteakkoordprojecten en de bidbooks Markdal, Scheeken - De Mortelen en de Maashorst).
• De provincie koopt de gronden in de complexe PAS-gebieden (De Langstraat, Kempenland-West, Leenderbos, Groote Heide & de Plateaux, Deurnsche en Mariapeel en Groote Peel.

Toelichting lasten

GOB-grondverwerving NNB

De grondposities (aankoop, verkoop en doorlevering) laten zich moeilijk ramen. Bij de bestuursrapportage wordt op basis van de meest recente grondmutaties ramingen bijgesteld. In de tweede helft van 2018 heeft nog een aantal aankopen van gronden plaatsgevonden die niet voorzien waren bij de bestuursrapportage 2018, waardoor een overschrijding optreedt (gedekt door GOB fonds en rijkmiddelen).

Lenteakkoord

Het betreft een voordelig afwikkelingsverschil. Een aantal deelprojecten van het Lenteakkoord zijn met andere Natuurnetwerkmiddelen gefinancierd. De projecten Bruggerhuizen en Westelijke Langstraat worden via het PAS gerealiseerd en grondaankopen in Noord polder Ossendrecht via het Rijksdeel Verwerving NNB.

Toelichting baten

GOB-grondverkopen en pachtinkomsten

De grondposities (aankoop, verkoop en doorlevering) laten zich moeilijk ramen. Bij verkoop worden boekwinsten gerealiseerd. In de tweede helft van 2018 hebben nog een aantal mutaties plaatsgevonden welke niet voorzien waren bij de bestuursrapportage 2018, waardoor er per saldo minder baten zijn gerealiseerd.

Lenteakkoord

Het voordelig afwikkelingsverschil op de lasten heeft geleid tot een lagere onttrekking uit de transitoria ‘Doeluitkering Rijks EHS; Lenteakkoord’. Deze (administratief-technische) onttrekkingspost staat in 2018 aan de batenkant op productgroep 03.04. In 2019 wordt deze onttrekkingspost verplaatst naar productgroep 31.04 – ‘Mutaties reserves’.