Programma 4 Natuur en milieu

De organisatie van programma natuur is op orde en er wordt flink voortgang geboekt op alle fronten, variërend van onder meer realisatie van het natuurnetwerk, natuurdoelanalyses, maatregelen om de natuur op orde te brengen, realisatie van vergroende schoolpleinen, versnellingsprojecten om laatste puzzelstukjes natuur te kunnen verwerven en de aanzet tot overgangsgebiedenbeleid. Tegelijk zijn we in het kader van de Aanpak Landelijk Gebied in toenemende mate gebiedsgericht aan het werk met de opgaven van natuur, landbouw, stikstof en water. We maken integrale afwegingen en brengen de organisatie op orde om de uitvoeringskracht te versterken.

In hoofdstuk 6 van de voortgangsrapportage uitvoeringagenda natuur is voor een aantal indicatoren de meerjarenraming aangepast.

In deze Burap is voor de volgende indicator de streefwaarde opgenomen:
•    N2000 gebieden hersteld en versterkt. 

De uitvoering van het natuurbeleid wordt voor wat betreft de gebiedsgerichte maatregelen meer in samenhang met andere opgaven (water, bodem, stikstof, klimaat, landbouw) opgepakt in de gebiedsgerichte aanpak. In ruim 100 gebieden in Noord-Brabant wordt gewerkt aan de uitvoering van de groene en blauwe opgaven met perspectief voor (agrarisch) ondernemerschap. In en rondom twaalf stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden komen veel opgaven samen en is afgelopen jaar gewerkt aan gebiedsvisies en voorbereiding van de verdere uitvoering.  

Op 4 februari is de het plan van aanpak voor de Aanpak Landelijk Gebied (ALG) vastgesteld. Met de ALG legt de provincie de focus op het versterken van de uitvoeringskracht in het landelijke gebied. Samenwerking en zoeken naar synergie met gebiedspartners is daarbij cruciaal o.a. op het gebied van capaciteit, instrumenten en financiën. Voor wat betreft financiën zoeken we naar slimme combinaties met financieringen van het Rijk, de provincie, uit Europa en van partners. Zo ontstaan er meer mogelijkheden om de doelen te bereiken.

Op 1 juli heeft GS met een Statenmededeling informatie gegeven over de voortgang van de Aanpak Landelijk Gebied langs de twee sporen van de ALG. 
1)    Versterken van de uitvoeringskracht
•    De uitvoering van projecten in de 12 GGA-gebieden. Hiervoor is een uitvraag gedaan aan de gebieden om met projectvoorstellen te komen die bijdragen aan de natuur-, water-, klimaat- en landbouwdoelen. De projectvoorstellen worden op dit moment verder met de gebieden uitgewerkt.
•    Versnellingsdossiers: Provincie Noord-Brabant gaat voor vijf concrete water- en natuurprojecten over tot zwaarder instrumentarium om zo ontbrekende gronden te verwerven en natuurgebieden ‘af’ te maken.
2)    Het actualiseren en concretiseren van de opgaven. 
•    Geactualiseerd beeld van de gebiedsdoelen op basis van o.a. addendum op het Regionaal Water en Bodemprogramma (2025), de bijdrage die gebieden kunnen leveren aan de stikstofdoelen vanuit de Brabantse Ontwikkelaanpak Stikstof (2024) en stand van de Brabantse natuur en benodigde natuurherstelmaatregelen vanuit de Natuurdoelanalyses (2023). De geactualiseerde en geconcretiseerde opgaven zijn gedeeld met de gebieden en ook beschikbaar als bijlage bij de Statenmededeling M122-2024 Stand van het Brabantse Land.
•    Op 25 maart 2025 heeft PS de Statenmededeling start participatieproces overgangsgebieden ontvangen. Het participatieproces is in de afgelopen maanden gestart met de verkennende ronde binnen de uitgangspunten zoals gemeld in de Statenmededeling. Hiervoor hebben tot nu toe verschillende vooral ambtelijke bijeenkomsten plaatsgevonden met stakeholders (GGA-gebieden, belangenorganisaties en expertsessies met grondeigenaren). Bij de ontwikkeling van het programma Overgangsgebieden houden we rekening met de Rijksontwikkelingen in de Ministeriële Commissie Economie en Natuurherstel.

We willen dat Brabant een fijne, veilige en gezonde provincie is om in te wonen en te ondernemen. Een schone lucht en bodem en geen hinder van onder meer geluid en geur zijn hiervoor basisvoorwaarden. In lijn met de Omgevingsvisie streven we daarom naar een continue verbetering van onze leefomgeving. Met de uitvoeringsagenda Schone Lucht Akkoord dragen we bij aan het landelijk doel om 50% gezondheidswinst te behalen. Met het actieplan Geluid 2024-2029 verminderen we het aantal mensen dat wordt gehinderd door het geluid van provinciale wegen. Daarnaast wordt ook Brabant in toenemende mate geconfronteerd met urgente sector- en thema-overstijgende vraagstukken, zoals de noodzaak van een transitie naar een duurzame samenleving.
We hebben op een aantal thema’s duidelijke resultaten geboekt. Zo maken we goede stappen binnen het Schone Lucht Akkoord (SLA), zijn er analyses uitgevoerd naar geurklachten en zijn er nieuwe geluidsproductieplafonds (GPP) vastgesteld. Een aantal activiteiten uit de Uitvoeringsagenda zijn wettelijk vastgestelde taken en deze voeren we naar behoren uit. Dit zijn bijvoorbeeld reguliere bodemsaneringen (zoals industriële verontreinigingen en sanering na drugsdumpingen), het zorgdragen voor de nazorg van stortplaatsen en wettelijke taken rondom de luchthavens waarvoor de provincie bevoegd gezag heeft. Voor Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) zijn we de eerste provincie die vermijdings- en reductieplannen hebben opgevraagd bij afvalbedrijven.

De VTH Opdracht wordt op reguliere wijze uitgevoerd door de omgevingsdiensten. Rondom stikstof wordt zoveel mogelijk gedaan om adequaat in te spelen op de actualiteiten. Het opnieuw vergunningplichtig worden van intern salderen per 18 december 2024 heeft grote gevolgen voor de uitvoering van de VTH. De ontwikkelingen op gebied van stikstof zorgen voor veel dynamiek voor VTH, het programma Stikstof en de samenwerking met de omgevingsdiensten. 

De Brabantse natuur is adequaat beschermd tegen ongewenste ruimtelijke ingrepen. Ze is vitaal en van voldoende omvang om bestand te zijn tegen schommelende omgevingsinvloeden zoals weersextremen. De Brabantse natuurgebieden vormen een onderling aangesloten netwerk waardoor uitwisseling kan plaatsvinden. 

• Rijksacties rond natuurvriendelijk isoleren werken zeer verstorend en vertragend op de door provincie ingezette koers om te komen tot Soortenmanagementplannen waardoor de raming voor het opstellen van de plannen mogelijk niet gehaald wordt.
• Voor verschillende specifieke uitkeringen is het nog onzeker op welk niveau de realisatie voor dit jaar uit zal komen. Dit gaat bijvoorbeeld over de projectvoorstellen van de aanpak landelijk gebied (ALG), die de komende maanden verder uitgewerkt worden met de partners. Hiervoor worden later dit jaar middelen vanuit de specifieke uitkering (SPUK) Landelijk Programma Natuur fase 2 en de SPUK no regret maatregelen toegekend. Een exacte raming van de lasten voor 2025 is op dit moment lastig te maken ook omdat nog niet duidelijk is of de middelen via een subsidie of een andere wijze beschikbaar worden gesteld.
• Voor meerdere subsidieregelingen is het lastig om de uitgaven precies te ramen. Vanuit verschillende regelingen worden vrijwel alleen grote subsidies verstrekt, waardoor het verlenen van een subsidie in het huidige of het volgende jaar groot verschil kan maken voor de realisatie in een bepaald jaar. Andere regelingen ontvangen soms laat in het jaar grote aantallen aanvragen waardoor onzeker is of alle subsidieaanvragen nog dit jaar beschikt kunnen worden. Deze onzekerheden spelen bijvoorbeeld bij de subsidieregeling natuur, onderdeel instandhouding N2000 of de Stimuleringsregeling Landschap. 
• De kosten voor natuurbeheer via de subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) lopen op de komende jaren. Op landelijk niveau worden de standaardkostprijzen voor SNL-beheer geëvalueerd en die hun doorwerking gaan krijgen per 2026 en wat mogelijk ook tot (forse) kostenstijgingen leidt. Voor de verhoging van het subsidiepercentage voor SNL-beheer van 75% naar 84% worden we gecompenseerd door het Rijk tot en met 2030 (vanuit de middelen voor het Landelijk Programma Natuur). Deze middelen zijn echter niet structureel. Voor de tariefstijging worden we vooralsnog niet gecompenseerd door het Rijk.

• Uitkomst van ruimtelijke claim/uitbreiding van defensie op ruimtebeslag en gevolgen voor milieu aspecten (m.n. geluid, regionale luchtvaart).
• De doelstelling van ‘externe veiligheid’ om het veiligheidsniveau van 2023 voor de toekomst te handhaven staat onder druk. Dit komt door een discussie op landelijk niveau (ministerie van I&W) over het al dan niet handhaven van de risicoplafonds.
• De Europese Unie heeft strengere regels voor luchtvervuiling vastgesteld
  Deze dragen bij aan gezondere lucht. Als gevolg moeten provincies en gemeenten vanaf 2030 eerder ingrijpen als de luchtvervuiling te groot wordt.
• Door de juridische complexiteit rondom het thema voorzorgsbeginsel en zorgplicht staat de ambitie voor het scherper vergunnen bij diverse milieuthema’s zoals ZZS, PFAS, geur en luchtkwaliteit onder druk.
• De mate van doelbereik voor Milieu is niet alleen sterk afhankelijk van Europees en nationaal beleid, maar ook van de afwegingen en prioriteiten binnen andere beleidsvelden van lagere overheden zoals de provincie zelf of gemeenten. Het is het dan ook noodzakelijk dat milieuaspecten in de besluitvorming worden meegenomen en in de afwegingen die gemaakt worden.

• De verwachting is dat de mogelijkheden tot vergunningverlening voor Natura2000-activiteiten de komende periode nog beperkt blijven en aan vele ontwikkelingen onderhevig zullen zijn. Zo wordt landelijk gewerkt aan nieuwe wet- en regelgeving ten aanzien van stikstof via de ministeriële commissie Economie en Natuurherstel. Er zijn twijfels over de houdbaarheid van een nieuwe rekenkundige ondergrens, die mogelijk ingevoerd gaat worden. Het risico daarbij is dat de ruimte om vergunningen te verlenen weer kan wijzigen na de eerste rechtelijke toets. Ook de Raad van State heeft gewezen op dit risico. Een aanvullend risico is dat bij een onvoldoende landelijk pakket met maatregelen, extra handhavings- of intrekkingsverzoeken worden ingediend. Dit zou kunnen leiden tot gedwongen handhaving op bijvoorbeeld de PAS-melder of het moeten intrekken van vigerende vergunningen.
• Het beleidskader Milieu met bijbehorende uitvoeringsagenda 2024-2027 is vastgesteld. Hierin zijn  de ambities voor Omgevingsveiligheid opgenomen, aanvullend op de wettelijke taken.
• Het project vergunningen bij Indirecte lozingen heeft vertraging opgelopen. Dit heeft te maken met de complexiteit en de beperkte beschikbare capaciteit met kennis van beoordelingsmethodieken. Uit de pilot komt naar voren dat het veel uitzoekwerk in industriële bedrijfsprocessen en stoffen, chemie en afvalwatertechnologie vergt. Beoogde afronding Pilot (Fase 1) eind 2025 blijft vooralsnog staan.
• Het werken onder de Omgevingswet wordt binnen de provincie Noord-Brabant nader vormgegeven. De Omgevingswet vraagt aan overheden cyclisch te werken en daarvoor de instrumenten in te richten en te benutten zoals de wet deze beschikbaar stelt. Voor een goede doorvertaling van verzoektaken vanuit ontwikkelprogramma's naar de programmering en inzet van VTH is het nodig om beleidsdoelen, beleidsresultaten en acties met concreetheid te formuleren: VTH is het sluitstuk van cyclisch werken.